ادب الکتاب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ادب الکتاب به زبان عربی، در آداب کتابت از
ابوبکر محمد بن یحیی صولی متوفای ۳۳۵ یا ۳۳۶ ه. ق مورخ و ادیب عرب از کاتبان و نویسندگان چیره دست عصر عباسی بود.
مشتمل بر سه جزء است. جزء اول در فضل کتابت که از برتری قلم و فضایل نویسندگی در آن یاد شده است. آن چه در این جزء آمده، به ویژه مطالب مربوط به سابقه کتابت که از برتری قلم و فضایل نویسندگی در آن یاد شده است. جزء دوم به لوازم کتابت اختصاص یافته است.
از آنجا که در دربار عباسی دبیری اعتبار و اهمیت یافت، به همت خود کاتبان و ادیبان، نوعی فرهنگ خاص برای تربیت کاتبان و تعلیم اصول نویسندگی پدید آمد و رواج گرفت.
ابن قتیبه با تالیف ادب الکاتب از پیشگامان تکوین این فرهنگ است. با این اثر
صولی، که آن را ادب الکاتب نیز خوانده‌اند، با همه اختصار در مقایسه با اثر ابن قیبه، از جهاتی حایز مزایایی به نظر می‌رسد. مولف در آغاز کتاب که نثر آن ادیبانه و منشیانه است، مدعی شده است که آن را جامع هر آنچه به ظرافت اشاره می‌کند که آن چه بسا همه جوانب موضوع را دربرنگیرد. سپس در اشاره‌ای نه چندان روشن به ابن قتیبه، می‌گوید که برخی مولفان در این باب، هر چند راه درستی پیموده‌اند، نظر ژرف و فراگیر نداشته‌اند و او کوشیده است در حد امکان، با رعایت جانب اختصار، همه نکات مربوط به موضوع را ذکر کند.
آنچه در این جزء اول آمده به ویژه مطالب مربوط به سابقه کتاب در
زبان عربی و روایت‌هایی که در این باب در دست است، حایز کمال اهمیت است. همچنین، در آن، به دشواری‌های موجود در قرائت و نگارش خط عربی اشاره رفته است.
جزء دوم برای تحقیق در فرهنگ نویسندگی در عهد مولف مطالبی جالب دارد. مثلا در آن، از شیوه استنساخ و دقت‌هایی که در این کار به کار می‌برده‌اند، یا شده است، در جزء سوم به مسائل مالی دیوان و انواع مالیات‌ها پرداخته شده است. بخش‌های پایانی کتاب نیز به حروف و واژه‌های تصحیف پذیر اختصاص یافته است. برخی آگاهی‌های تاریخی کتاب، مانند بازگرداندن زبان دیوان از فارسی به عربی، نیز در خور توجه است.
منبع اصلی کتاب اخبار پراکنده‌ای است که مولف از راویان شینده است.
صولی، در بیشتر موارد، سلسله اسناد خود را ذکر می‌کند، و از میان آثار مکتوب، به
البیان و التبیین جاحظ اشاره کرده است.
متاسفانه فاقد فهرست راهنماست.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
zwnj;اند و او کوشیده است در حد امکان، با رعایت جانب اختصار، همه نکات مربوط به موضوع را ذکر کند.
