ادات استدراک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلمه افاده کننده
تدارک و
جبران جمله پیشین در افاده تمام مقصود را
ادات استدراک گویند.
«استدراک» جبران کردن و تدارک دیدن است، و در
ادبیات ، نوعی تدارک و نوعی
اضراب از جمله پیشین را گویند؛ به عبارت دیگر، رفع
توهم از جمله پیشین با یکی از ادوات استدراک است. به
ادات مفید این معنا «
ادات استدراک» گویند.
در فارسی معمولا این وظیفه بر عهده واژه‌های «اما» یا «ولی» نهاده شده است. در عربی «لکن» (بدون
تشدید ) نمونه بارز
ادات استدراک است که در
قرآن آمده است. «لکن» حرف ابتدا، غیرعامل و فقط مفید استدراک است که در این صورت،
حرف عطف نیست؛ چون معمولا پس از حرف عطف می‌آید؛ مانند: (ولکن کانوا هم الظالمین)؛ «بلکه خود
ستمکار بودند».
همچنین «لکن» (با تشدید نون) از
ادات استدراک است که اسم را نصب، و خبر را رفع می‌دهد.
حکم پس از «لکن» با حکم ماقبل آن مخالف است؛ مانند: (… وما کفر سلیمان ولکن الشیاطین کفروا …)؛ «و
سلیمان کفر نورزید لیکن آن
شیطان (صفت)ها به کفر گراییدند».
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «ادات استدراک».
