اختیارات حکومت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حکومت‌ها در شرایط بحرانی، مجاز هستند
آزادی مردم را برای تصرف
اموال و املاک خود محدود کرده و آن‌ها را به سوی مصالح عمومی سوق دهند.
حکومت‌ها، در محدود کردن آزادی مردم برای تصرف اموال و املاک خود و سوق دادن آن به سمت مصالح عمومی، در شرایط بحرانی مجاز هستند:
«قال تزرعون سبع سنین دابـا فما حصدتم فذروه فی
سنـبله الا قلیلا مما تاکلون • ثم یاتی من بعد ذلک سبع شداد یاکلن ما قدمتم لهن الا قلیلا مما تحصنون• ثم یاتی من بعد ذلک عام فیه یغاث الناس وفیه یعصرون»؛
«گفت: هفت سال پى در پى بكاريد و هر چه مى‌درويد، جز اندكى كه مى‌خوريد، با خوشه انبار كنيد • از آن پس هفت سال سخت مى‌آيد، و در آن هفت سال آنچه برايشان اندوخته‌ايد بخورند، مگر اندكى كه نگه مى‌داريد • پس از آن سالى آيد كه مردمان را
باران دهند و در آن سال افشردني‌ها را مى‌فشرند».
راغب در
مفردات گفته: کلمه (داب) به معناى ادامه در سیر است،
مى‌گویند: (داب فى السیر دابا) و خداى تعالى فرموده: (و سخر لکم الشمس و القمر دائبین - و مسخر کرد براى شما مهر و ماه را در حالى که دائم السیرند)، و معناى عادت همیشگى را هم مى‌دهد؛ هم‌چنان که
خدای تعالی فرموده: (کداب آل فرعون - مانند عادت آل فرعون)، که همواره بر آن عادت مستمر بودند. بنا به گفته وى معناى آیه چنین مى‌شود: (باید هفت سال پشت سر هم و به‌طور مستمر کشت و زرع کنید) بعضى دیگر گفته‌اند: (داب) به معنى (تعب) است و معناى
آیه این است که باید با جد و جهد و زحمت کشت و زرع کنید.
ممکن هم هست کلمه مذکور حال باشد و معنا چنین باشد که شما هفت سال کشت کنید در حالى که مستمر و یا کوشا باشید.
مفسرین درباره کلمه (تزرعون) گفته‌اند که هر چند به صورت
خبر است، ولی در معنا امر و انشاء است و بسیار می‌شود که امر را به صورت خبر می‌آورند تا در وجوب امتثال آن تأکید و
مبالغه کنند، و چنین جلوه دهند که گویا این مأموریت انجام شده و اینک از آن خبر می‌دهند، مانند آیه (تومنون باللّه و رسوله و تجاهدون فی سبیل اللّه).
یعنی
ایمان بیاورید و
جهاد بکنید، و در آیه مورد بحث یعنی (زراعت بکنید)، به دلیل اینکه دنبالش می‌فرماید: (پس آنچه را درو می‌کنید، در
سنبله‌اش بگذارید) و اینکه
یوسف (علیه‌السلام) دستور داد که
گندم را نکوبند و هم‌چنان در
سنبله‌اش بگذارند، برای این بود که جانور نمی‌تواند داخل
سنبله شود، و در نتیجه گندم هر چه هم بماند خراب نمی‌شود برخلاف اینکه آن را بکوبند و از
سنبله جدا کنند که خیلی زود
فاسد می‌شود.
بنا بر آنچه گفته شد معنای آیه چنین می‌شود: هفت سال پی‌درپی کشت و زرع کنید، و هرچه درو کردید در
سنبله‌اش بگذارید تا فاسد نگردد، و همه را بدین‌گونه انبار کنید، مگر اندکی که
آذوقه آن سال شماست.
کلمه (شداد) جمع شدید از ماده شدت است،
به معناى صعوبت و دشوارى؛ چون در سال‌هاى قحطى و گرانى مردم در صعوبت و مشقت‌اند و یا از باب (شد علیه) و به معناى حمله آوردن است، و این با جمله بعدى که مى‌فرماید: (یاکلن ما قدمتم لهن (در آن هفت سال، مورد حمله قحطى قرار مى‌گیرند و) - از آنچه شما برایشان اندوخته‌اید مى‌خورند) مناسب‌تر است.
و بنابراین
کلام مشتمل بر یک تمثیل لطیفى خواهد بود؛ زیرا سال‌هاى قحطى چون درنده‌اى خون آشام است که به مردم حمله مى‌آورد، و ایشان را دریده و مى‌خورد، که اگر مردم ذخیره‌اى داشته باشند، این درنده متوجه آن ذخیره‌ها شده و از خود مردم منصرف مى‌شود. کلمه احصان به معناى احراز و ذخیره کردن است و معناى
آیه این است که پس از هفت سال فراوانى، هفت سال قحطى پدید مى‌آید که بر شما حمله مى‌کنند و آنچه شما از پیش اندوخته کرده‌اید مى‌خورند، مگر اندکى را که انبار کرده و ذخیره نموده‌اید.
وقتی گفته می‌شود: (غاثه اللّه) و هم‌چنین (اغاثه) به معنای این است که
خدا او را یاری کرد، و هم‌چنین (یغیثه) - به فتحه و ضمه (یاء)، هر دو به معنای (ینصره) است، برخلاف (غاث یغیث) که مشتق از غیث به معنای باران است، پس اینکه فرمود: (فیه یغاث الناس) اگر از (غوث) باشد معنایش این می‌شود که مردم در آن چند سال از ناحیه خدا یاری می‌شوند، و از گرفتاری و مشقت گرانی رهایی می‌یابند، و
نعمت و
برکت بر ایشان نازل می‌شود، و اگر از
ماده غیث باشد، معنایش این می‌شود که در آن سال
باران می‌آید، و قحطی از بین ایشان برطرف می‌گردد.
«قال اجعلنی علی خزائن الارض انی حفیظ علیم • وکذلک مکنا لیوسف فی الارض یتبوا منها حیث یشاء...»؛
(يوسف) گفت: «مرا سرپرست خزائن سرزمين (مصر) قرار ده، كه نگهدارنده و آگاهم!» • و اين‌گونه ما به يوسف در سرزمين (
مصر) قدرت داديم، كه هر جا مى‌خواست در آن منزل مى‌گزيد (و تصرف مى‌كرد)! ما
رحمت خود را به هر كس بخواهيم (و شايسته بدانيم) مي‌بخشيم و
پاداش نيكوكاران را ضايع نمى‌كنيم!».
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اختیارات حکومت».
