اختلاف قرائات در نزول
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اختلاف در
قرائات ناشی از اختلاف در دفعات نزول را اختلاف
قرائات در نزول گویند.
صاحب
تفسیر المبانی لنظم المعانی می‌گوید:
وجه سوم از
قرائت‌ها، آن است که بر حسب اختلاف نزول تغییر می‌کرد؛ زیرا
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
قرآن کریم را در هر
ماه رمضان به
جبرئیل عرضه و با او مقابله می‌کرد. این کار زمانی صورت می‌گرفت که آن حضرت به
مدینه مهاجرت کرد.
اصحاب از آن حضرت
وجوه قرائت‌ها را در هر عرضه و مقابله فرا می‌گرفتند. برخی از این اصحاب آن گونه که می‌خواستند، قرآن را
قرائت می‌کردند، تا آن که
خداوند آنان را مشمول لطف خویش قرار داد و بر
قرائت‌های اعلام شده در آخرین عرضه یا در عرضه و مقابله سوم و چهارم متحد و مجتمع ساخت؛ تا آن جا که از آن پس جز در حروف و
وجوه معدود یا الفاظ و عبارات نزدیک به هم، اختلاف چندانی باقی نماند.
اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هنگام نوشتن
مصاحف به اختلاف‌های مربوط به حروف هجاء که مردم نیز حول آن
متحد شده بودند توجه و آن‌ها را در مصحف‌ها
ضبط کردند تا از بین نرود؛ از این رو، اختلاف مصحف‌های
اهل شام ،
عراق و
حجاز در حروف و
وجوه معدودی بر جای ماند.
این
وجه، را عده‌ای از
محققان نقد کرده و مردود دانسته‌اند و روایاتی از
اهل بیت علیه‌السّلام هم به این نکته تصریح می‌کند که
قرآن با یک حرف و
قرائت نازل شده و اختلاف‌ها بعدا پدید آمد.
زراره از
امام باقر علیه‌السّلام چنین نقل می‌کند:«ان القرآن واحد نزل من عند واحد و لکن الاختلاف یجیئ من قبل الرواة؛ قرآن، واحد است و از جانب (خدای) واحد نازل شده است و اما اختلاف، از ناحیه راویان پیدا می‌شود».
همچنین،
فضیل بن یسار به
امام صادق عرض می‌کند که مردم می‌گویند قرآن بر هفت حرف نازل شده است. آن حضرت در پاسخ می‌فرماید: «کذبوا اعداءالله و لکنه نزل علی حرف واحد من عند الواحد؛
دروغ می‌گویند دشمنان خدا، بلکه قرآن بر حرف واحد و از نزد (خدای) واحد نازل شده است».
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اختلاف قرائات در نزول».
