• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اخبار مکه (ابن منده)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


یکی از آثار گمشده تاریخ محلی مکه کتاب اخبار مکه ابن منده، است که نوشته عبدالرحمن بن محمد بن منده عبدی اصفهانی (م. ۴۷۰ق.) می‌باشد.


ابوالقاسم عبدالرحمن بن ابی عبدالله محمد بن اسحاق بن محمد بن یحیی بن مندة العبدی الاصفهانی، حافظ و محدث اصفهانی، به سال ۳۸۱ق. در اصفهان زاده شد.
[۱] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۴۹.    
[۲] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۰.    
او و دیگر اعضای خاندانش را «ابن منده» لقب داده‌اند. این کلمه لقب نیای آنان ابراهیم، فرزند نتیجه فیروزان بن چهار بخت است.
[۳] المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۴.    
[۴] تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۰۳۱.
گفته‌اند که فیروزان از صاحب منصبان لشکری ساسانیان بوده که در رویداد فتح اصفهان، اسلام آورده است.
[۵] تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۰۳۱.
لقب «عبدی» این خاندان ازاین روست که یحیی بن منده با زنی از بنی عبد یالیل ازدواج کرد.
[۶] شذرات الذهب، عبدالحی بن العماد، ج۴، ص۵۰۵.    
این خاندان دارای اصل ایرانی و مذهب حنبلی، دست کم از سده سوم تا هفتم ق. در اصفهان می‌زیسته
[۷] دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۶۹۷، «ابن منده».
[۸] دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ۱۸۲۰.    
[۹] دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۶۹۸، «ابن منده».
و در دانش حدیث شهرت داشته‌اند.

منابع تاریخی، عبدالرحمن بن منده را بسیار ستوده و نام مشایخش را به تفصیل نوشته‌اند.
[۱۰] المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۴.    
[۱۱] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۴۹.    
[۱۲] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۰.    
او در جست و جوی دانش به شهرهای بسیار سفر کرد و در اصفهان، نیشابور، واسط، بغداد، مکه و دیگر شهرهای سرزمین‌های اسلامی از مشایخ فراوان حدیث شنید.
[۱۳] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۰.    
[۱۴] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۴۹.


نخستین استاد ابن منده، پدرش محمد (م. ۳۰۱ق.)
[۱۵] طبقات المحدثین باصبهان، عبدالله بن حبان، ج۳، ص۴۴۲.
از دانشوران سرشناس آن روزگار و نام آورترین دانشور خاندان ابن منده
[۱۶] تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۰۳۲.
بود.

ابن منده در گزارش حدیث بسیار وسواس داشت و جز بر شیوه اجازه، حدیثی روایت نمی‌کرد.
[۱۷] . تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۱۶۵.
او از دانشورانی سرشناس مانند حاکم نیشابوری و زاهر بن احمد سرخسی اجازه روایت گرفت.
[۱۸] تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۱۶۵.
[۱۹] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۱.    
گفته‌اند به سنت سخت پایبند بود و با آن چه بدعت می‌شمرد، ستیز می‌کرد و در این راه از کسی باک نداشت.
[۲۰] المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۴.    


وی سرانجام به سال ۴۷۰ق. در اصفهان درگذشت و جمعیتی بسیار در تشییع جنازه او شرکت جستند.
[۲۱] المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۴.
[۲۲] المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۵.    
[۲۳] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۴.    


آثاری گوناگون را به ابن منده نسبت داده‌اند که برخی از آن‌ها اکنون در دست نیستند؛ مانند تاریخ اصبهان
[۲۴] الکامل، ابن اثیر، ج۱۰، ص۱۰۸.
و اخبار مکه. کتاب اخیر گویا از آثار تاریخ محلی مکه بوده که گم شده و جز اشاره کوتاه سخاوی، از آن آگاهی در دست نیست.
[۲۵] الاعلان بالتوبیخ، سخاوی، ص۲۸۲.
در پی سخاوی، سنیدی نیز از این کتاب یاد کرده است.
[۲۶] معجم ما الف عن مکه، ص۵۸.
منابع دیگری که به شرح حال و آثار عبدالرحمن بن منده، حافظ و محدث اصفهانی، پرداخته‌اند، از این اثر یاد نکرده‌اند.
[۲۷] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۰.    
[۲۸] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۵.
[۲۹] کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۲، ص۱۶۷۱.
[۳۰] کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۲، ص۱۶۷۲.


الاعلان بالتوبیخ: شمس الدین السخاوی (م. ۹۰۲ق.) ، به کوشش فرانس روزنتال، بیروت، دار الکتب العلمیه؛ تذکرة الحفاظ: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی: زیر نظر بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ، ۱۳۷۲ش؛ سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق؛ شذرات الذهب: عبدالحی بن العماد (م. ۱۰۸۹ق.) ، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۹۸۶م؛ طبقات المحدثین باصبهان: عبدالله بن حبان (م. ۳۶۹ق.) ، به کوشش عبدالغفور، بیروت، الرساله، ۱۴۱۲ق؛ الکامل فی التاریخ: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق؛ کشف الظنون: حاجی خلیفه (م. ۱۰۶۷ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۳ق؛ معجم ما الف عن مکه: عبدالعزیز السنیدی، ریاض، مکتبة الملک فهد، ۱۴۲۰ق؛ المنتظم: ابن جوزی (م. ۵۹۷ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر و مصطفی عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۲م.

۱. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۴۹.    
۲. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۰.    
۳. ↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۴.    
۴. ↑ تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۰۳۱.
۵. ↑ تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۰۳۱.
۶. ↑ شذرات الذهب، عبدالحی بن العماد، ج۴، ص۵۰۵.    
۷. ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۶۹۷، «ابن منده».
۸. ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ۱۸۲۰.    
۹. ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۶۹۸، «ابن منده».
۱۰. ↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۴.    
۱۱. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۴۹.    
۱۲. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۰.    
۱۳. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۰.    
۱۴. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۴۹.
۱۵. ↑ طبقات المحدثین باصبهان، عبدالله بن حبان، ج۳، ص۴۴۲.
۱۶. ↑ تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۰۳۲.
۱۷. ↑ . تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۱۶۵.
۱۸. ↑ تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج۳، ص۱۱۶۵.
۱۹. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۱.    
۲۰. ↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۴.    
۲۱. ↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۴.
۲۲. ↑ المنتظم، ابن جوزی، ج۱۶، ص۱۹۵.    
۲۳. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۴.    
۲۴. ↑ الکامل، ابن اثیر، ج۱۰، ص۱۰۸.
۲۵. ↑ الاعلان بالتوبیخ، سخاوی، ص۲۸۲.
۲۶. ↑ معجم ما الف عن مکه، ص۵۸.
۲۷. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۰.    
۲۸. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۸، ص۳۵۵.
۲۹. ↑ کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۲، ص۱۶۷۱.
۳۰. ↑ کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۲، ص۱۶۷۲.


حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«اخبار مکه ابن منده».    




جعبه ابزار