• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اخبار توقف

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اخبار توقف به احادیث دلالت‌کننده بر لزوم توقف و احتیاط در امور شبهه‌ناک اطلاق می‌شود.


اخبار توقف، اخباری است که مضمون آنها دستور به توقف و درنگ در ارتکاب شبهات می‌باشد و به آنها بر وجوب احتیاط استدلال شده است. اخبار توقّف روایات بیانگر توقّف در عمل و فتوا هنگام تعارض
[۱] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۰۷.    
مقابل اخبار تخییر هستند.

بعضی از این اخبار، به دلالت مطابقی بر وجوب احتیاط دلالت دارد، مانند:«لا تجامعوا فی النکاح علی الشبهة و قِفوا عند الشبهة؛
[۲] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۱۱۶.    
از آمیزش در ازدواجی که در آن شبهه وجود دارد پرهیز کنید و در هنگام برخورد با شبهه توقف نمایید».
بعضی دیگر از این اخبار، به دلالت التزامی، بر توقف و وجوب احتیاط، دلالت دارد، مانند:«قال ابوعبدالله (علیه‌السلام): انه لا یسعکم فیما ینزل بکم مما لا تعلمون الا الکفّ عنه و التثبّت و الرد الی ائمة الهدی؛
هنگامی که به مسئله‌ای برخورد نمودید و حکم آن را نمی‌دانید، در انجام آن آزاد نیستید، بلکه باید از آن اجتناب نمایید و درباره آن تحقیق نموده و حکم آن را از ائمه معصومین (علیهم‌السلام) سؤال کنید».
[۳] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۱۳.    
[۴] جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۵، ص۳۴۵.    


در بعضی از این روایات، علت توقف چنین ذکر شده است:
«فان الوقوف عند الشبهات خیر من الاقتحام فی الهلکات؛ به درستی که توقف در هنگام برخورد با شبهه، از افتادن در هلاکت بهتر است».
البته به این اخبار، از سوی معتقدان به برائت، پاسخ‌هایی داده شده است.
[۵] فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۱، ص۳۳۵-۳۳۹.

از جمله این که در شبهات بدوی، ادله عقلی و نقلی دلالت‌کننده بر اصالت برائت وجود دارد که با توجه به آن‌ها، ارتکاب مشتبهات از مصادیق القای در هلاکت نیست.
از دیدگاه دیگر، می‌توان گفت:اخبار توقف، اخباری است که در مورد تعارض دو خبر وارد شده و حکم به لزوم توقف و عدم اخذ به هر دوی آن‌ها می‌کند.

اخبار توقف به دو صورت نقل شده است:
۱. اخباری که در آن‌ها به طور مطلق، امر به توقف و رجوع به ائمه (علیهم‌السلام) شده است، بی‌آنکه در آن، مکلف، امر به صبر کردن شده باشد صبر کند تا امام (علیه‌السلام) را ببیند و حکم مسئله را از او بپرسد مانند: خبری که در آن امام کاظم (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«فکتب (علیه‌السلام) ما علمتم انه قولنا فالزموه و ما لم تعلموه فردوه الینا؛ امام کاظم (علیه‌السلام) در نامه‌ای نوشت: آن‌چه را که می‌دانید از گفتار ما است، به آن ملتزم شوید و آن چه را نمی‌دانید، به ما بر گردانید».
[۶] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۸۶.    

۲. اخباری که در آنها علاوه بر امر به توقف در هنگام شبهه، امر به صبر هم شده است؛ به این بیان که گفته شده حکم کردن در آن واقعه را تأخیر بینداز تا امام (علیه‌السلام) را ببینی و حکم را از او سؤال کنی، مانند: مقبوله عمر بن حنظله»:
«اذا کان ذلک فأرجئه حتی تلقی امامک فان الوقوف عند الشبهات خیر من الاقتحام فی الهلکات؛ یعنی صبر کن تا امام خود را ملاقات کنی، به درستی که توقف کردن (صبر نمودن) هنگام برخورد با شبهه از افتادن در هلاکت بهتر است».
[۷] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۶۷.    


در کتاب «بحوث فی علم الاصول» آمده است:
«و هناک طائفة من الروایات قد یستدل بها علی لزوم التوقف فی موارد تعارض الخبرین و عدم الأخذ بشیء منها و یمکن تصنیفها بحسب ما جاء فی ألسنتها الی صنفین:الاول:ما ورد بلسان الامر بالرد الی الائمة (علیه‌السلام)... الثانی: ما ورد بلسان الامر بالوقوف عند الشبهة و ارجاء الواقعة الی حین لقاء الامام (علیه‌السلام) ».
[۸] صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، ج۷، ص۳۹۰-۳۹۱.    
[۹] مغنیه، محمدجواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، ص۲۶۳.    
[۱۰] انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، ج۲، ص۷۲.    
[۱۱] مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، ج۲، ص۲۲۱.    
[۱۲] سبحانی تبریزی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، ج۴، ص۴۹۳.    
[۱۳] فاضل لنکرانی، محمد، ایضاح الکفایه، ج۴، ص۴۸۴.
[۱۴] جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایه، ج۵، ص۳۶۱.    
[۱۵] آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ص۳۴۵.    
[۱۶] آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ص۳۹۲.
[۱۷] آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ص۵۰۲.
[۱۸] خمینی، روح‌الله، الرسائل، ج۲، ص۴۹.    
[۱۹] خمینی، روح‌الله، تهذیب الاصول، ج۲، ص۱۹۶.    
[۲۰] حکیم، محمدسعید، المحکم فی اصول الفقه، ج۴، ص۱۷۷.    
[۲۱] جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایه، ج۵، ص۳۳۴.    
[۲۲] جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایه، ج۵، ص۵۶۴.    
[۲۳] فاضل لنکرانی، محمد، ایضاح الکفایه، ج۶، ص۱۸۱.    


۱. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۰۷.    
۲. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۱۱۶.    
۳. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۱۳.    
۴. ↑ جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۵، ص۳۴۵.    
۵. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۱، ص۳۳۵-۳۳۹.
۶. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۸۶.    
۷. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۶۷.    
۸. ↑ صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، ج۷، ص۳۹۰-۳۹۱.    
۹. ↑ مغنیه، محمدجواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، ص۲۶۳.    
۱۰. ↑ انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، ج۲، ص۷۲.    
۱۱. ↑ مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، ج۲، ص۲۲۱.    
۱۲. ↑ سبحانی تبریزی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، ج۴، ص۴۹۳.    
۱۳. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، ایضاح الکفایه، ج۴، ص۴۸۴.
۱۴. ↑ جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایه، ج۵، ص۳۶۱.    
۱۵. ↑ آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ص۳۴۵.    
۱۶. ↑ آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ص۳۹۲.
۱۷. ↑ آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ص۵۰۲.
۱۸. ↑ خمینی، روح‌الله، الرسائل، ج۲، ص۴۹.    
۱۹. ↑ خمینی، روح‌الله، تهذیب الاصول، ج۲، ص۱۹۶.    
۲۰. ↑ حکیم، محمدسعید، المحکم فی اصول الفقه، ج۴، ص۱۷۷.    
۲۱. ↑ جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایه، ج۵، ص۳۳۴.    
۲۲. ↑ جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایه، ج۵، ص۵۶۴.    
۲۳. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، ایضاح الکفایه، ج۶، ص۱۸۱.    


فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۲۵، برگرفته از مقاله «اخبار توقف».    
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۱، ص۳۱۷.    


رده‌های این صفحه : اخبار احتیاط | اصول فقه | تعادل و تراجیح | حدیث شناسی
جعبه ابزار