احکام الخلل فی الصلاة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتابی را که ملاحظه میفرمایید، کتاب" احکام
الخلل فی الصلاة" و متعلق به اسوه
علم و
تقوی شیخ اعظم
شیخ مرتضی انصاری (قدس سره) می باشد.
گروه تحقیقات تا کنون به چهار جزوه و کتاب با عنوان (
خلل) دست یافته که تمام آنان به شیخ قدس سره منسوبند،
و بعید نیست که ایشان دفعات بسیار و به گونه‌های مختلف در این باره نوشته باشند، به هر حال باید به ویژگیهای این نسخه‌ها و نسخه‌هایی که در این کتاب آمده اشاره کنیم.
دست نوشته ایست در ۹۴ صفحه (۱۶ ۱۰ سم) که نزد جناب علامة شیخ احمد نوه شیخ انصاری دامت برکاته میباشد، ایشان درباره این دست نوشته فرموده‌اند: " این نوشته به دست خود
شیخ انصاری نوشته شده"، ایشان بر روی برخی از عبارات خط کشیده‌اند و بجای آن در حاشیه متن عبارات دیگری نوشته‌اند، این نسخه منحصر به فرد است. این کتاب شرحی است بر قواعد الاحکام
علامة حلی قدس سره که در ابتدای آن- پس از بسمله و تحمید- چنین آمده: "
فی التوابع و فیه فصول...
فی احکام السهو بالمعنی الاعم من الشک و تعلقه بالزیادة و النقصان... ".
در آخرش نیز چنین آمده: "... و به یجاب عن الروایتین السابقتین" و از این جا آشکار میشود که این کتاب هنوز تمام نشده بوده.
و این قسم اول از این کتاب میباشد.
اینها نیز دو رساله‌اند که درباره
خلل الصلاة نوشته شده‌اند و به همراه کتاب صلاة شیخ با چاپ سنگی و در قطعه وزیری به چاپ رسیده‌اند، این دو رساله در کتابخانه رضویه و به شماره ۱۱۱۲۹ و در کتاب
الصلاة که به دست خود شیخ قدس سره نوشته شده موجود میباشند، این دو رساله قسمت دوم این کتاب را تشکیل میدهند.
رساله الاول: این رساله حدود ده صفحه میباشد و ازصفحه ۲۱۵ جاپ سنگی آغاز میشود، ابتدای آن اینگونه است: "
فی الخلل الواقع
فی الصلاة، و هو اما عن عمد و اما عن السهو، و هی کما
فی الصحاح الغفلة... " پایان آن نیز چنین است: "... فیدور الامر بین الجمع بین الاعادة و فعل الاجزاء المنسیة و بین... " بعد از آن نیز سفید است.
خوب است در اینجا بدان اشاره کنیم که این رساله شامل مباحثی درباره بطلان
نماز میباشد و به همین دلیل هم فعلا رها شده است.
همچنین نسخه خطی این رساله متضمن مسائل متفرقه‌ای است که در نسخه چاپ شده یافت نمیشود، به همین دلیل هم آن را در
خاتمه و بدون توضیح به شکل پیوست آورده‌اند، چرا که مطالبش ناقص است.
آن مقدار از این رساله که به چاپ رسیده شرحی است بر برخی قسمتهای کتاب ارشاد الاذهان علامة حلی قدس سره، و از این کلام ایشان آغاز میشود: " المطلب الثانی:
فی السهو و الشک: لا حکم للسهو مع غلبة الظن... "
رساله دوم: این رساله در نسخه به چاپ رسیده از صفحه ۲۲۵ و پس از بسملة و تحمید با این کلام آغاز میشود: "
فی الخلل الواقع
فی الصلاة، و هو ان کان عن عمد
بالاخلال بما لا مدخلیة له... " و پایان آن در صفحه ۲۴۷ و با این عبارت است"... فتجب المقدمات الغیر المتمکن من تحصیلها
فی زمان الوجوب المستقبل".
این مجموعه متشکل از سی و سه مساله است که متاسفانه دسته بندی نشده. ظاهرا مباحث برخی از این مسائل تکمیل نشده‌اند یا اینکه کامل بوده‌اند و از نسخه افتاده‌اند.
این رساله در کتاب بر رساله اول مقدم داشته شده.
دست نوشته ایست که در کتابخانه رضویه در
مشهد الرضا علیه‌السّلام و به شماره ۱۱۱۲۸ و در ۱۹۳ صفحه (۲۲ ۱۷ سم) یافت می شود، این کتاب شرحی است بر کتاب
شرائع الاسلام محقق حلی قدس سره، ایشان در ابتدای کتاب پس از بسملة و تحمید آورده‌اند: " قوله قدس سره الرکن الرابع
فی التوابع و فیه فصول: الاول
فی الخلل الواقع
فی الصلاة... " سپس بعد ازنقل برخی عبارات شرایع گفته‌اند: "
الخلل لغة فساد الامر کما
فی الصحاح و اضطراب الشی ء... " در
خاتمه نیز اینگونه آمده: "
خاتمة فی سجدتی السهو و هما... " سپس بحثی یک صفحه‌ای کرده‌اند که در انتهای آن صفحه اینگونه آمده: " و التحقیق کما هو الظاهر من تتبع کلمات القدماء... ". این عبارت در انتهای صفحه و در وسط سطر تمام میشود، اما در سمت چپ صفحه نوشته شده: " و لا من قبله" که بر وجود تتمه‌ای برای این بحث دلالت میکند، مؤید این حرف این است که ایشان بحثی را که باز کرده‌اند نمیبندند و بحثشان ناقص میماند، اما تتمه این بحث پیدا نشده.
به این خاطر که این نسخه به خودی خود کتابی به حساب می‌آید و صحت نسبتش به شیخ قدس سره نیز ثابت نیست آن را در اینجا نیاورده‌ایم و چاپش را به نوبتی دیگر انداخته‌ایم.
از آنچه گفتیم به سختی کار گروه تحقیقات به خاطر آشفتگی‌ها و محذوفات متون پی میبرید، آنچه کار را برای گروه آسان ساخت وجود نسخه مادری بود که توانست برخی از مشکلات را حل کند.
احکام الخلل فی الصلاة
نرم افزار مجموعه جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
