احمد بن محمد خارزنجی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احمد بن محمد خارزنجی (م.
۳۴۸ق) از ادیبان برجسته
خراسان در
قرن چهارم هجری قمری بود. او به تکمیل و تصحیح کتاب "العین" اثر
خلیل بن احمد پرداخته و در حوزه
لغت و
ادبیات فعالیت داشت. خارزنجی در
ماه رجب سال ۳۴۸ هجری قمری درگذشت.
ابوحامد احمد بن محمد خَارْزَنْجى بُشْتيّ خراسانی منسوب به روستای خارزنج از ناحیه بشت
نیشابور بود و لقب وی بدین سبب است.
بر پایه گزارش
ابوسعد سمعانی، وی از ادیبان یگانه روزگار خویش در خراسان بوده و ادیبان بزرگی همچون
ابوعمر زاهد و بسیاری از ادیبان
عراق به تقدم و برتری وی اتفاق نظر دارند. همو سپس می‌افزاید به علاوه آنکه کتاب التکمله (تکمله العین خلیل
بن احمد) وی دلیل محکمی بر این مدعاست.
ازهری واژه شناس معروف از دو تن خراسانی، یعنی خارزنجی و
ابوالازهر بخاری نام برده که در لغت دستی داشته و به خیال خود خدمتی به ادبیات و لغت کرده و به اصطلاح، کتاب العین خلیل
بن احمد را تکمیل کرده و ایرادهای آن را برطرف کرده‌اند، درحالی که خود نیز دچار اشتباه و خطا شده و تغییرات و تصحیفاتی در لغت انجام داده و عربیّت را از صورت خود زایل کرده‌اند.
از استادان خارزنجی در این زمینه، اطلاعاتی در دست نیست؛ ولی گفته شده حدیث را نزد
محمد بن ابراهیم خوشبخی استماع کرده است.
خارزنجی شاگردانی را نیز تربیت کرده که از برجسته‌ترین ایشان می‌توان
حاکم نیشابوری را نام برد.
آثار خارزنجی عبارت‌اند از:
- التکمله
- التفضله
- تفسیر ابیات ادب الکاتب (شرح ادب الکاتب).
خارزنجی در رجب سال ۳۴۸ هجری از دنیا رفت.
ابن اثیر درگذشت او را
۴۰۸ هجری نوشته است.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «
احمد خارزنجی»، ج۲، ص۸۹.
