• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن محمد تبریزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تبریزی، احمد بن محمد، مورخ و شاعر نیمه اول قرن هشتم می‌باشد.




از نسب و زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست.



وی را مؤلف تاریخ‌النوادر و سراینده شهنشاه‌نامه/ شاهنشاهنامه هجده هزار بیتی معرفی کرده‌اند.
[۱] آقابزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۵۶.
[۲] ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج۳، ص۱۴۷، ج ۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش.
[۳] محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۳۲، تهران ۱۳۱۴ ش.




از تاریخ‌النوادر که در کشف‌الظنون
[۴] حاجی خلیفه، ج ۱، ستون ۳۰۸
به تبریزی منسوب است، اطلاعات زیادی در منابع نیامده است.



شهنشاه‌نامه که به منظومه احمدی نیز معروف است، شامل تاریخ از عهد یافث بن نوح تا پایان عهد سلطان ابوسعید بهادرخان (متوفی ۷۳۸) است.
[۵] محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۳۲، تهران ۱۳۱۴ ش.
[۶] آقابزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۵۶.
[۷] ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران، ج۱، ص۳۵۷، تهران ۱۳۶۳ ش.


۴.۱ - نسل مغولان


تبریزی در این منظومه نسل مغولان را به یافث پسر نوح می‌رساند و جانشینان او را یک به یک نام می‌برد تا به «داستان تموجین و خاتون او» می رسد.
تاریخ تموجین/ تموچین ( چنگیزخان ) طولانی‌ترین بخش منظومه است.
منظومه با ذکر تاریخِ اوگتای (حک: ۶۲۶ـ۶۳۹)، تولی (متوفی ۶۲۷) و جلال‌الدین خوارزمشاه (متوفی ۶۲۸) ادامه می‌یابد و به هولاکو (حک: ۶۱۴ـ۶۶۳) و جانشینان او می‌رسد و به سلطان ابوسعید بهادرخان ختم می‌شود.

۴.۲ - دستور بهادرخان


شهنشاه‌نامه ظاهراً به دستور سلطان ابوسعید بهادرخان سروده شده است.

۴.۳ - مدت تالیف


نظم آن هشت سال به طول انجامیده و در ۷۳۸ پایان یافته است.
تبریزی در پایان منظومه در‌باره مدت تألیف و سال اتمام کارش اشعاری سروده است.
[۸] ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران، ج۱، ص۳۵۸، تهران ۱۳۶۳ ش.


۴.۴ - سبک


منظومه شهنشاه‌نامه در بحر متقارب و به سبک شاهنامه فردوسی است.

۴.۵ - اطلاعات با ارزش


این اثر از لحاظ فن شعری و اعتبار تاریخی ارزش چندانی ندارد، لیکن می‌توان اطلاعات مفیدی در باره اوضاع سیاسی و اجتماعی قرن هشتم از آن استخراج کرد.
[۹] ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج۳، ص۱۴۸، ج ۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش.


۴.۶ - نسخه برجای مانده


نسخه‌ای از این منظومه با عنوان چنگیزنامه منظومات احمدی در مجموعه‌ای در کتابخانه موزه بریتانیا با تاریخ ۱۴ رجب ۸۰۰ محفوظ است.



(۱) آقابزرگ طهرانی.
(۲) ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج ۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش.
(۳) محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، تهران ۱۳۱۴ ش.
(۴) حاجی خلیفه.
(۵) ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران، تهران ۱۳۶۳ ش.


 
۱. آقابزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۵۶.
۲. ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج۳، ص۱۴۷، ج ۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش.
۳. محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۳۲، تهران ۱۳۱۴ ش.
۴. حاجی خلیفه، ج ۱، ستون ۳۰۸
۵. محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۳۲، تهران ۱۳۱۴ ش.
۶. آقابزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۵۶.
۷. ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران، ج۱، ص۳۵۷، تهران ۱۳۶۳ ش.
۸. ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران، ج۱، ص۳۵۸، تهران ۱۳۶۳ ش.
۹. ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج۳، ص۱۴۸، ج ۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد بن محمد تبریزی»، شماره۳۲۲۶.    






جعبه ابزار