احمد بن محمد باطرقانی اصفهانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احمد بن محمد باطرقانی اصفهانی، از استادان
علم قرائت در
قرن چهارم و پنجم هجری در
اصفهان بوده است.
ابوبکر احمد بن محمد بن احمد بن محمد بن جعفر، منسوب به باطرقانی از مشهورترین استادان
علم قرائت در
قرن چهارم و پنجم هجری در
اصفهان بوده است.
باطرقان روستایی در
اصفهان است که نام آن را هم با کسر طا
و هم با فتح طا
ضبط کرده‌اند. به گفته
یاقوت حموی، بیشتر مردم آن نسّاج بوده‌اند.
ابونُعَیم باطرقان را ازجمله هفده قریه‌ای می‌شمارد که پس از بنای
جامع یهودیه اصفهان به «یهودیه» افزوده‌شده است.
به گفته
سمعانی، جماعتی از
قرّاء و
محدّثان از این
روستا برخاسته‌اند و خود او نام بعضی از آن‌ها را ذکر کرده است.
مشهورترین ایشان ابوبکر احمد باطرقانی است که
ذهبی او را «امام کبیر» و «شیخ القرّاء» خوانده است.
وفات باطرقانی را در ۲۲
صفر ۴۶۰ هجری قمری ذکر کرده‌اند.
از تألیفات باطرقانی کتابی است در
طبقات قاریان به نام المَْدخل الی مَعرفَةِ اساتید القراءات و مجموع الرِّوایات
که
ابن جزری خود آن را ندیده و به دیدن آن اظهار اشتیاق کرده است. کتاب دیگری نیز درباره شَواذّ قراءات داشته است.
ترجمه حال او را چند تن از مؤلفان و مورخان آورده‌اند.
ذهبی از قول یحیی بن مَنْده (
یحیی بن عبدالله بن محمد، م۵۱۱ ه.ق) می‌گوید که احمد باطرقانی «
کثیر السماع» و «
واسع الروایة» بوده و خطّی دقیق داشته است، یحیی بن مَنْده از قول خود باطرقانی، تولد او را در ۳۷۲ هجری ذکر کرده است.
عبدالعزیز نخشبی می‌گوید، مُسندی تصنیف کرده که در آن
احادیث صحیح بخاری را تخریج نموده است، امّا
احادیث را از روی کتاب نوشته و بعد اسناد را به آن الحاق کرده است، و این شرط
محدّثی نیست؛ زیرا
محدّثان احادیث و اسناد را از زبان شیوخ خود نقل می‌کنند نه از روی کتاب.
به گفته
یحیی بن منده، باطرقانی در مسائلی واردشده است که بهتر بود نمی‌شد و به
حدیث گفتن و اقرای
قرآن کفایت می‌کرد. ذهبی در تفسیر این سخن می‌گوید که مقصود ابن منده آن بوده که او در مطالبی از
علم کلام واردشده است.
همو می‌گوید باطرقانی پس از ابوالمظفّر عبدالله بن شبیب ضَبّی اصفهانی، که مدتی دراز
امام مسجد جامع اصفهان بود، به امامت آن جامع رسید.
از قول حافظ ابوعبدالله دقّاق اصفهانی نقل کرده‌اند که در
علم قراءات و
حدیث و روایات و کثرت کتابت و سماع، شیخی افضل از باطرقانی در اصفهان نبوده است. او را به
حسن خلق و حسن هیئت و منظر و ثقه بودن در
روایت نیز ستوده‌اند. ذهبی او را حافظی غیرمتقن دانسته و نام او را در
تذکرة الحُفّاظ نیاورده است.
• ابوعبدالله محمد بن اسحاق بن مَنْدَه حافظ، متوفّای در آخرین روز
ذی‌قعده ۳۹۵؛
• ابراهیم بن عبدالله بن محمد بن خُرْشید قُولَه تاجر، متوفّای در
صفر یا
محرم ۴۰۰؛
• ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر یزدی؛
• ابوبکر محمد بن اسماعیل طاهری؛
• ابومسلم بن شَهدل، شاید احمد بن شهدل مدینی؛
• ابوالفضل خُزاعی، محمد بن جعفر بن عبدالکریم جرجانی، متوفّای در ۴۰۸؛
• عبدالعزیز بن محمد بن عبدالعزیز تمیمی کِسائی، متوفّای در ۳۸۸ که باطرقانی در ۳۸۷ قرآن را نزد او
قرائت کرده است.
• محمد بن ابراهیم بن احمد بغدادی، دوست نزدیک دارقطنی.
• ابوعلی حسن بن احمد بن حسن حدّاد، متوفّای در ذی حجّه ۵۱۵؛
• ابوالفرج سعید بن ابی الرَّجاء سمسار صیرفی متوفّای در ۵۳۲؛
• امام ابوعبدالله حسین بن عبدالملک اصفهانی خَلاّل ادیب، متوفّای در ۵۳۲؛
• حافظ ابوعبدالله محمد بن عبدالواحد دقّاق اصفهانی، متوفّای در
شوّال ۵۱۶؛
• شبیب بن عبدالرحمن بن محمد بن خورة ماربانانی؛
• عبدالسلام بن محمد یا محمود حسن‌آباذی؛
• امام حافظ عبدالعزیز بن محمد بن عاصم نَخْشَبی، متوفّای در ۴۵۶ یا ۴۵۷؛
• ابوالوفاء علّی بن زید بن شهریار اصفهانی؛
• ابوبکر احمد بن علی بن محمد اصفهانی.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «باطِرقانی»، شماره۲۳۶.
