احاطه امر الهی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تمام موجودات
در اوامر تکوینی احاطه
امر الهی هستند.
تمام موجودات، متعلق و مقهور اوامر تکوینی
خداوند هستند:
ان ربکم الله الذی خلق السمـوت والارض فی ستة ایام ثم استوی علی العرش یغشی الیل النهار یطـلبه حثیثا والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره الا له الخلق و
الامر... «
پروردگار شما، خداوندى است كه آسمانها و
زمین را
در شش
روز (شش دوران) آفريد سپس به تدبير
جهان هستى پرداخت با (پرده تاريك) شب، روز را مى پوشاند و
شب به دنبال روز، به سرعت
در حركت است و
خورشید و
ماه و
ستارگان را آفريد، كه مسخّر فرمان او هستند. آگاه باشيد كه
آفرینش و تدبير (جهان)، از آن او (و به فرمان او) ست! پر بركت (و زوال ناپذير) است خداوندى كه پروردگار جهانيان است!»
خداوند مجموعه زمين و
آسمان را
در شش دوران متوالى آفريده است، هر چند اين دورانها گاهى به ميليونها يا ميلياردها سال بالغ شده است و
علم امروز هيچگونه مطلبى را كه مخالف اين موضوع باشد بيان نكرده است.
اين دورانهاى ششگانه محتملا به ترتيب ذيل بوده است:
۱- روزى كه همه جهان به صورت توده گازى شكلى بود كه با گردش به دور خود از هم جدا گرديد و كرات را تشكيل داد.
۲- اين كرات تدريجا به صورت توده مذاب و نورانى و يا سرد و قابل سكونت
در آمدند.
۳- روز ديگر
منظومه شمسی تشكيل يافت و زمين از خورشيد جدا شد.
۴- روز ديگر زمين سرد و آماده حيات گرديد.
۵- سپس
گیاهان و
درختان در زمين آشكار شدند.
۶- سرانجام
حیوانات و
انسان در روى زمين ظاهر گشتن.
پروردگار همه عالم يكى است، و
تدبیر همه
امور بدست او است، بنا بر اين،
شکر او و
خضوع در برابرش بر همه
واجب است. و اين يگانگى رب العالمين را به دو طريق تاكيد مى نمايد:
يكى از اين راه كه خداى تعالى كسى است كه آسمانها و زمين را آفريده و
امور آن را به نظام احسنى كه جميع اجزاء و اطراف آن را به هم مرتبط مى سازد تدبير مى نمايد، پس او به تنهايى رب العالمين است.
يكى هم از اين راه كه خداى تعالى آن كسى است كه براى جميع خلايق روزى فراهم نموده و انواع ميوه‌ها و
غلات و هر
رزق ديگرى را به عجيب ترين و لطيف ترين وجهى آفريده، و اين خود دليل بر اين است كه پروردگار ديگرى براى عالم نيست.
واژه «
امر»
در برابر واژه «خلق» است که عبارت از ایجاد و بخشیدن وجود می‌باشد. اما نه از هر جهت بلکه از جهت استناد شیء به خداوند متعال و
قیام آن شیء به خداوند است که خداوند
در وجود شیء ظهور می‌دهد. اما «خلق» عبارت از وجود شیء از جهت استناد آن به خداوند، لکن با توسط علل و اسباب طبیعی. امام خمینی با استناد به آیه
(وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِاَمْرِهِ اَلاَ لَهُ الْخَلْقُ وَالاَمْرُ) برای دو واژه «
امر» و «خلق» به کاربرد معنایی قائل است.
۱- طبق تفسیر مشهور و رایج میان
فیلسوفان و
عرفا، ایشان معتقد است خلق به معنای عالم ماده و
امر به معنای عالم عقول.
۲- تفسیر خاص: یعنی خلق به معنای تعینات و
امر به معنای حیث اطلاقی و حقیقت اشراقی که اشیاء و تعینات خلقی را پدید می‌آورد یا همان
مشیت مطلقه می‌باشد. از این رو «
امر»
در این آیه مذکور می‌تواند شاهد چنین اطلاقی باشد، زیرا
امر در این آیه همان فیض
الهی است. البته
در نگاه امام خمینی تعبیر خلق معنای عامی نیز دارد که حتی شامل مشیت مطلقه نیز می‌گردد.
امام خمینی
در برخی آثار خود مراد از «
امر» را فیض اشراقی
الهی می‌داند و معتقد است عالم
امر عبارت از
فیض منبسط و
نفس رحمانی و وجود مطلق و مقام برزخیت کبری و اضافه اشراقی و روحانیت محمدی و علوی است که هیچ تعین و حدّی ندارد، لذا یکی از محتملات آیه
(اَلاَ لَهُ الْخَلْقُ وَالاَمْرُ) همین فیض اشراقی منبسط است.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۳۵۷، برگرفته از مقاله «احاطه امر الهی». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
