اجزا در تبدل قطع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِجزا در تبدل
قطع به اکتفا به عمل طبق قطع، بعد از قطع به عدم صحت قطع سابق اطلاق می‌شود.
اِجزا در
تبدل قطع ، به معنای کفایت انجام
تکلیف قطعی ، از انجام دوباره آن است - در صورت کشف خلاف قطع قبلی از طریق قطع بعدی -؛ به این بیان که هرگاه مکلف بعد از قطع به تکلیفی، آن را انجام دهد و سپس قطع پیدا کند که عمل انجام شده،
تکلیف او نبوده است، این بحث مطرح می‌شود که آیا عمل سابق، از انجام دوباره آن طبق قطع لاحق کفایت می‌نماید یا خیر.
اصولیون نسبت به عدم اجزا در این مورد اتفاق دارند، زیرا قطع، واقع را تغییر نمی‌دهد و آن عمل انجام شده،
مأموربه واقعی نبوده است. البته مکلف برای ترک مأمورٌ به واقعی، به خاطر عمل به قطع سابق، مؤاخذه نمی‌گردد، زیرا قطع حجت است.
موارد زیر را اصولیون از
حکم عدم اجزا، خارج نموده‌اند:
۱. در جایی که دلیل خاص بر حصول تمام یا قسمتی از
مصلحت واقع، برای جاهل به حکم وجود داشته باشد. البته باید توجه داشت که تدارک مأمورٌ به واقعی در مورد کسی که بعضی از
مصلحت را تحصیل نموده است، ممکن نیست، مانند این‌که مکلف به
وجوب نماز تمام بر
مسافر قطع دارد، اما بعد از به جا آوردن نماز کامل،
یقین پیدا می‌کند که وظیفه مسافر،
نماز شکسته است، یا بعد از قطع به لزوم
اخفات ، یقین پیدا می‌کند که وظیفه وی نماز به جهر است. در این موارد، نماز اول مجزی است، زیرا دلیل خاص، بر عدم اعاده آن
دلالت دارد.
۲. در جایی که قطع در
موضوع حکم ، اخذ شده باشد، مانند: باب طهارت و نجاست؛ برای مثال، در
نماز ، علم به طهارت، چه ظاهری و چه واقعی، شرط است؛ بنابراین، اگر مکلف به
طهارت لباس خود قطع داشته باشد و بعد از اقامه نماز، به نجاست آن
علم پیدا کند، لازم نیست نماز خود را اعاده نماید، زیرا شرط در نماز،
طهارت قطعی است، اعم از ظاهری یا واقعی.
۳. امور پنج‌گانه مندرج در حدیث «لاتعاد».
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۲، برگرفته از مقاله «اجزا در تبدل قطع».
