• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اجزای علوم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اجزای علوم در علم منطق عبارت است از: موضوع، مبادی و مسائل.


هر علمی سه رکن دارد که آنها را ارکان و اجزای آن علم می‌نامند. ارکان هر علمی عبارت‌اند از:
۱. موضوع علم: آن چیزی است که از حالات و عوارض ذاتی آن چیز، در آن علم گفتگو می‌شود.
۲. مبادی علم: اموری که محمولات مسائل به وسیله آنها برای موضوعات اثبات می‌شود؛ به تعبیر دیگر به قضایایی گویند که براهین آن علم، مؤلَّف از آن قضایا باشد.
۳. مسائل علم: به قضایایی گویند که مطلوب در آن علم است.
[۱] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۱۱۴.
[۲] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۶۳۷.    
[۳] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۳۹۳-۳۹۵.    


هر علمی اجزایی دارد که این اجزا ارکان این عالم را تشکیل می‌دهند. ازجمله این اجزاء عبارت‌اند از:
۱- موضوع علم: امام خمینی به‌صورت کلی رک بودن موضوع را در علوم نمی‌پذیرد و معتقد است لازم نیست برای هر علمی موضوعی باشد لیکن همراه با مشهور یکی از اجزای علم را موضوع آن می‌داند. امام خمینی این نظر را که موضوع علم چیزی است که از عوارض ذاتی آن بحث می‌شود نمی‌پذیرد، زیرا بر این‌اساس، موضوع بسیاری از علم از دایره آن خارج می‌شود.
[۴] خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، ج۱، ص۱۳-۱۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    
[۵] خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۴۱۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.

۲- مسائل علوم: از دیدگاه امام خمینی، مسائل هر علمی، قضایایی هستند که مناسب با آن علم و هم سنخ آن باشند
[۶] خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۳، ص۱۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
و آثار واحدی بر آنها مترتب باشد، اگرچه میان موضوع و موضوعات مسائل اختلاف باشد مانند مسائل علم فقه که بحث از قوانین و احکام الهی است و موضوع در همه مسائل مکلف نیست.
[۷] خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۱۱-۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
[۸] خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۲، ص۲۰۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
به اعتقاد امام خمینی مسائل و قضایای تشکیل‌دهنده علوم مختلف است. همه قضایا یا غالب برخی علوم، قضایای حقیقی کلی‌اند مانند فلسفه و قضایای برخی علوم حقیقی جزئی‌اند نظیر علم عرفان که از شئون و تجلیات حق بحث می‌کند.
[۹] خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۳۸-۳۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
[۱۰] خمینی، روح الله، جواهر الاصول، ج۱، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.    

۳- غایت علوم: امام‌خمینی، غایت و نتیجه علوم را در یکدیگر مؤثر می‌داند و این بدان جهت است که نشئات سه‌گانه عالم با یکدیگر مرتبط‌اند و علومی که مربوط به هر یک از نشئات است نیز باهم مرتبط‌اند.
[۱۱] خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۳۸۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

۴- مبادی علوم: مبادی علوم مقدماتی هستند که استدلال بر مسائل آن علم بر آنها توقف دارد مانند تعریف و تصور موضوع و اجزاء موضوع. امام خمینی معتقد است مسائلی که برای بیان اثبات وجود موضوع و تحقق آن برای مسئله دیگر باشد از مبادی تصدیقیه نیست.
[۱۲] خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۱، ص۴۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    
[۱۳] خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۲، ص۱۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    
امام خمینی در مباحث عرفانی، مبادی علم عرفان را در کلام قونوی امهات اسماء الهی که اسماء ذاتی‌اند می‌داند؛ زیرا به‌واسطه آن مسائل علم عرفان که اسماء صفات و اسماء افعال‌اند، تبیین می‌گردند. امام خمینی برداشت فناری از سخنان قونوی که مبادی را بر اسماء صفات و افعال توسعه می‌دهد نمی‌پذیرد.
[۱۴] خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۲۰، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    


۱. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۱۱۴.
۲. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۶۳۷.    
۳. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۳۹۳-۳۹۵.    
۴. ↑ خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، ج۱، ص۱۳-۱۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    
۵. ↑ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۴۱۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۶. ↑ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۳، ص۱۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۷. ↑ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۱۱-۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۸. ↑ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۲، ص۲۰۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۹. ↑ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۳۸-۳۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۱۰. ↑ خمینی، روح الله، جواهر الاصول، ج۱، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.    
۱۱. ↑ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۳۸۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۲. ↑ خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۱، ص۴۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    
۱۳. ↑ خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۲، ص۱۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    
۱۴. ↑ خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۲۰، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    


• پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اجزای علوم»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۰/۲۶.    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی | دیدگاه های فلسفی امام خمینی
جعبه ابزار