ابومحذوره اوس بن معیر جمحی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ا َبومَحْذوره، اوس بن مِعْیَر بن لوذان جُمَحی (د۵۹ق/۶۷۹م)، از
اصحاب پیامبر اسلام (ص) بود.
در نام او و پدرش اختلاف وجود دارد.
این اختلاف در روایت مورخان و نسب‌شناسان، تعیین دقیق نام او را مشکل می‌سازد برخی از منابع نام او را سمره و غیر آن نیز آورده‌اند، ولی در مورد نام پدرش اختلاف در حد تصحیف لفظ است
حتی در برخی از منابع اوس یا انیس برادر ابومحذوره دانسته شده که در جنگ بدر در زمره
کافران کشته شد و به گفته
ابن عباس در شمار مصادیق «مقتسمین» در آیه ۹۰
سوره حجر بوده است.
گویند ابومحذوره در روز فتح
مکّه اسلام آورد و به گفته برخی بعد از
جنگ حنین بود که
مسلمان شد و به فرمان
پیامبراسلام به اذان‌گویی در مکّه تعیین گردید
و نیز گویند:وی همراه با چند تن دیگر به تقلید از مؤذّن پیامبر (ص)، اذان گفت و چون آن حضرت آوای وی را شنید، او را به اذان‌گویی در مکه گماشت
در روایتی که
ابن سعد نقل کرده، گفته شده که پیامبر اکرم (ص) سه مؤذن داشت:
بلال ، ابومحذوره و
عمر بن ام مکتوم ، و هنگامی که بلال حاضر نبود، ابومحذوره اذان می‌گفت، اما با توجه به این‌که ابن سعد،
خود به اقامت ابومحذوره در مکه اشاره می‌کند، باید به موضوع جانشینی او در غیاب بلال با تردید نگریست.
ابومحذوره گوید که پیامبر (ص) اذان را حرف به حرف به او آموخت و فرمود که
اذان ۱۹ کلمه و
اقامه ۱۷ کلمه است.
روایات ابومحذوره در باب اذان و اقامه از نظر ارزش فقهی شایان توجه و مبنای مهمی برای فقها در
استنباط احکام آن‌ها بوده است.
برخی از راویان اذان را با دو
تکبیر از وی نقل نموده‌اند ، اما روایات مشهور ناظر به چهار تکبیر است و
ابوحنیفه ،
شافعی ،
احمد بن حنبل و بیش‌تر فقیهان نیز قائل به ۴تکبیر بوده و به آن
فتوی داده و آن را عمل اهل مکه دانسته‌اند،
ولی مالک به ۲ تکبیر فتوی داده و آن را عمل اهل
مدینه دانسته است.
در روایت
عبدالله بن محیریز از ابومحذوره تثویب یعنی گفتن «الصلاة خیر من النوم» نیز در اذان
فجر آمده است،
لیکن شافعی آن را از جانب پیامبر (ص) نمی‌داند و کراهت خویش را در این مورد بیان می‌دارد.
همچنین در یک روایت زیدی از طریق
عبدالعزیز بن رفیع «
حی علی خیرالعمل» نیز در بیان کلمات اذان آمده است.
از ابومحذوره، پسرش عبدالملک، عبدالله بن محیریز،
صفیه بنت بحره،
اسود بن یزید ، عبدالعزیز بن رفیع و
ابن ابی ملیکه در باب اذان روایت کرده‌اند.
ابومحذوره پس از درگذشت پیامبر (ص) همچنان در مکه اذان می‌گفت و حتی هنگامی که معاویه مؤذنی به جای وی تعیین کرد، ابومحذوره او را به چاه زمزم افکند
و اذان گویی در
مسجد الحرام در خاندان وی نسل به نسل تا سده ۳ق باقی بود.
به گفته ابومحذوره پیامبر (ص) در مکه سقایت را در بنی عبدالمطلب، حجابت را در
بنی‌عبدالدار و اذان را در خاندان ابومحذوره قرار داده بود.
ابومحذوره آوازی خوش داشت و
ابودهبل در شعری صدای رسا و خوش او را سنوده است.
وی در اواخر عمر سفری کوتاه به کوفه داشت و تا پایان عمر مؤذن مسجدالحرام بود و سرانجام در
مکه درگذشت.
(۱) عبدالرحمن بن محمد ابن ابی‌حاتم، الجرح و التعدیل، حیدرآیاد دکن، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
(۲) محمد ابن حبان، مشاهیر علماء الامساء، به کوشش فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
(۳) محمد ابن حبیب، المحبر، به کوشش لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
(۴) احمد بن علی ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، قاهره، ۱۳۲۸ق.
(۵) محمد بن اسحاق ابن خزیمه، صحیح، به کوشش محمد مصطفی اعظمی، بیروت، ۱۹۷۱م.
(۶) محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر.
(۷) عبدالرحمن ابن قاسم عتقی، المدونة الکبری، قاهره، مطبعة السعادة.
(۸) عبدالله بن مسلم ابن قتیبه، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۹م.
(۹) محمد بن یزید ابن ماجه، سنن، به کوشش محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره، ۱۹۵۴م.
(۱۰) سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، دار احیاء السنة النبویة.
(۱۱) محمد بن علی ابوعبدالله علوی، کتاب الاذان بحیّ علی خیر العمل، به کوشش یحیی عبدالکریم فضیل، دمشق، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
(۱۲) محمد بن اسماعیل بخاری، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۸قمری/۱۹۵۹م.
(۱۳) احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
(۱۴) محمد بن عیسی ترمذی، سنن، به کوشش احمد محمد شاکر، قاهره، ۱۳۵۶ق/۱۹۳۷م.
(۱۵) محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری، المستدرک، بیروت، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
(۱۶) خلیفة بن خیاط، الطبقات، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
(۱۷) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام (عهد معاویة بن ابی‌سفیان ۴۰-۶۰ق)، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
(۱۸) محمد بن ادریس شافعی، الام، به کوشش محمد زهری نجار، بیروت، دارالمعرفة.
(۱۹) سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، به کوشش حمدی عبدالحمید سلفی، بغداد، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
(۲۰) هشام بن محمد کلبی، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
(۲۱) مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح، شرح نووی، بیروت، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.
(۲۲) نووی، یحیی، شرح صحیح (نکـ: همـ، مسلم بن حجاج).
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابومحذوره»، ج۶، ص۲۵۲۴.
