• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نصیب بن رباح أسود

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





نُصیب بن رباح اسود۱۰۸ق)، از شاعران مشهور مسلمان قرن اول و دوم هجری قمری بود.



ابومحجن نُصیب بن رباح اسود، در سرزمین آباد و سرسبز ودان، واقع در میان مکه و مدینه به دنیا آمد
[۱] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۳، ص۱۵۵.
و در روستایی به نام کلیة در همان منطقه سکونت داشت. او برده‌ای سیاه پوست از بردگان عبدالعزیز بن مروان بود که سرانجام آزاد گشت. در چگونگی آزادی وی، خانواده و فرزندانش که آنان نیز از بردگان بودند، روایات بسیاری آمده است، ولی آنچه شهرت دارد و در بیشتر منابع ذکر شده اینکه نصیب در آغاز برده مردی از منطقه وادی القری، از نواحی شمالی حجاز بود و با مولای خویش توافق کرد در صورتی که مبلغی را بابت آزادی خود بپردازد، آزاد شود. بدین سبب طی مسافرتی که به مصر داشت، به دربار عبدالعزیز بن مروان راه یافت و اشعاری در مدح وی سرود و در مقابل، پاداشی دریافت کرد و با آن خود را آزاد کرد و به روایتی عبدالعزیز او، خانواده و فرزندانش را خرید و آزاد ساخت.

وی از شاعران مشهور مسلمان بود. سروده‌های بسیاری در غزل، عشق‌ورزی به زنان و مدح ملوک و خلفا دارد، ولی از اشعار هجائی پرهیز می‌کرد. ایشان در آغاز ساربان بود و به شترچرانی اشتغال داشت، ولی پس از آنکه استعداد و ذوق شعری او شکوفا شد،‌ اندک‌ اندک به دربار خلفا و ملوک راه یافت. نخست مسافرتی به مصر کرد و به عبدالعزیز بن مروان پیوست و تا هنگام مرگ وی از ندیمان و قصه‌پردازان او به شمار می‌آمد. زمانی نیز در کوفه به دربار بشر بن مروان پیوست و اشعاری در مدح او سرود. همچنین ارتباط نزدیکی با سلیمان بن عبدالملک (حکومت ۹۶-۹۹ق) و هشام بن عبدالملک (حکومت ۱۰۵-۱۲۵ق) از خلفای اموی داشت و در مدح ایشان نیز اشعاری سرود و پاداش‌های فراوانی دریافت کرد. از صفات پسندیده او، آنکه اگر مالی به دست می‌آورد، آن را بین موالی خویش تقسیم می‌کرد و سهم خویش را نیز برابر با دیگران قرار داده بود. به گفته ذهبی، وی در اواخر عمرش به زهد و عبادت روی آورد و از سرودن اشعار عاشقانه در مورد زنان دست کشید. نُصیب علاوه بر آنکه از روایتگران اشعار دیگران بود، خود نیز دارای اشعار بسیاری بود که ابن ندیم آن را بالغ بر هفتاد ورقه دانسته است.


نصیب پس از حدود شصت سال زندگی
[۱۵] فروخ، عمر، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۶۲۱.
در سال ۱۰۸ق درگذشت. در تاریخ وفات او اختلاف است.
[۱۸] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۳، ص۱۵۷.
[۱۹] کحاله، عمررضا، المستدرک علی معجم المؤلفین، ص۸۱۷.
[۲۰] فروخ، عمر، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۶۲۱.
(دیگر منابع:
[۲۵] دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ج۱۳، ص۱۹۹۲۵.
)


۱. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۳، ص۱۵۵.
۲. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱، ص۲۵۹.    
۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۴، ص۴۷۸.    
۴. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۲، ص۵۲.    
۵. ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، الشعر و الشعراء، ص۲۶۵.    
۶. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۹.    
۷. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱، ص۲۵۸-۲۵۹.    
۸. جمحی، محمد بن سلام، طبقات فحول الشعراء، ج۲، ص۶۷۵.    
۹. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱، ص۲۵۹.    
۱۰. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۵۲.    
۱۱. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱، ص۲۶۵.    
۱۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۷، ص۴۹۰.    
۱۳. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱، ص۲۵۹.    
۱۴. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۹۸.    
۱۵. فروخ، عمر، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۶۲۱.
۱۶. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۱، ص۲۶۲.    
۱۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۳۱.    
۱۸. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۳، ص۱۵۷.
۱۹. کحاله، عمررضا، المستدرک علی معجم المؤلفین، ص۸۱۷.
۲۰. فروخ، عمر، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۶۲۱.
۲۱. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۲۶۶.    
۲۲. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۶، ص۱۳۹.    
۲۳. مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۲۴۵.    
۲۴. ابن عبد ربه‌ اندلسی، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج۱، ص۲۵۴.    
۲۵. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ج۱۳، ص۱۹۹۲۵.
۲۶. عباسی، عبدالله بن معتز، طبقات الشعراء، ص۱۵۵.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۸۰۲، برگرفته از مقاله «نصیب اسود».






جعبه ابزار