ابوعلی حسین بن ضحاک خلیع باهلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعلی حسین بن ضحاک خلیع اشقر باهلی بصری (۱۶۲-م ۲۵۰ هـ)، از شاعران دولت
بنی‌عباس و از ندیمان خاص آنها بود که تا پایان عمر در دربار
خلفای عباسی خدمت کرد.
ابوعلی حسین
بن ضحاک بن یاسر خلیع اشقر باهلی بصری، از موالی قبیله باهله بود و در سال ۱۶۲هـ در
بصره به دنیا آمد و در همان‌جا رشد و پرورش یافت.
ابوالفرج اصفهانی در شرح‌حال مفصلی که از وی ارایه کرده، می‌نویسد: خلیع از شاعران دولت بنی‌عباس و از ندیمان خاص آنها و جلیس
محمد امین (
خلافت ۱۹۳-۱۹۸ هـ) بود و از آن پس نیز تا پایان عمر در دربار
خلفای عباسی تا زمان
مستعین (
خلافت ۲۴۸-۲۵۱ هـ) خدمت کرد و با سروده‌های خویش در
مدح و مراثی آنها دوستی خویش را اظهار می‌کرد. همو در توصیف خلیع نوشته است که وی شاعری خوش‌بیان، بی‌تکلف، دارای گفتاری سلیس و روان و اشعاری زیبا و طبعی لطیف بود.
ابن‌خلکان با اشاره به جایگاه باهلی، از مصاحبت او با
ابونواس، شاعر معروف آن روزگار و ماجراها و حکایات شیرینی که میان آنها رخ داده، سخن به میان آورده و به حضور او در دربار عباسیان از زمان محمد امین تا زمان مستعین تاکید کرده است.
ابن‌معتز اشعار و سروده‌های او را در زمینه‌های
مختلف از جمله مدیحه‌سرایی،
غزل، اشعار جدی، هزلیات و هجویات تقسیم کرده است.
ذهبی چگونگی شهرت یافتن وی را به خلیع، هجوگرایی و گستاخی او اعلام داشته، گرچه مهارت وی را در فنون
مختلف شعر ستوده است.
در خصوص بی‌مبالاتی اخلاقی و دینی حسین
بن ضحاک، سخن بسیار گفته‌اند تا بدان‌جا که برخی از شرابخواری او در حضور
خلیفه و یا در جمع درباریان از جمله
ابراهیم بن مهدی که نتیجه آن سخره گرفتن دین شد، سخن به میان آورده‌اند.
یاقوت حموی ضمن شرح‌حال وی، به موقعیت اجتماعی و مرتبه ادبی وی پرداخته و اشاره کرده که حسین
بن ضحاک از جمله ادیبانی است که به هنگام ورود
مامون (
خلافت ۱۹۸-۲۱۸ هـ) از
خراسان به
بغداد، در گردهمایی ادبا شرکت داشت و حکایتی در این زمینه از او نقل کرده است و در ادامه، آورده که خلیع پس از مدتی که مامون به بغداد وارد شد، به بصره منتقل شد و تا زمانی که او در قید حیات بود به بغداد بازنگشت، اما زمانی که
معتصم (
خلافت ۲۱۸-۲۲۷ هـ) به
خلافت رسید، او را از بصره فرا خواند و او اشعار بلندی در مدح وی سرود.
نمونه‌هایی از اشعار حسین
بن ضحاک را
صفدی و
ابن‌عساکر در کتاب خود آورده‌اند.
ابن‌ندیم از سروده‌های او که در ۱۵۰ ورقه جمع‌آوری شده، یاد کرده است.
حسین
بن ضحاک باهلی سرانجام به سال ۲۵۰ هـ در بغداد از دنیا رفت.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه کنید.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۲۷۵، برگرفته از مقاله «ابوعلی حسین
بن ضحاک خلیع».
