• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوعبدالله اخفش

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


-->
اَخْفَش‌، ابو عبدالله‌ هارون‌ بن‌ موسی‌ بن‌ شریک‌ تغلبی‌ دمشقی‌ ۰۱-۹۲ق‌/۱۶ - ۰۵م‌، نحوی‌ ، لغوی‌ ، محدث‌ ، مفسر و مقری‌ بزرگ‌ شام‌ می باشد.


اخفش‌ در دمشق‌ و در محله‌ای‌ به‌ نام‌ «باب‌ الجابیه‌» مقیم‌ بود، از این‌ رو به‌ اخفش‌ باب‌ الجابیه‌ شهره‌ گردید
[۱] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۴۷، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
[۲] بستانی‌، ج۱، ص۳۰.


او در تحصیل‌ علوم‌ و فنون‌ رایج‌ آن‌ زمان‌ سخت‌ کوشید و سرآمد اقران‌ شد.
[۳] یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
وی‌ در علم‌ نحو شهرتی‌ کسب‌ کرد و همانند برخی‌ دیگر از نحویان‌ پیش‌ از خود لقب‌ «اخفش‌» یافت‌ و او را آخرالاخافشه‌ خواندند.
[۴] یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
[۵] ذهبی‌، محمد، ج۳، ص۶۶، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌ کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۴ق‌/۹۸۴م‌.
[۶] سیوطی‌، بغیه الوعاه، ج۱، ص۲۰، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌، ۳۸۴ق‌/۹۶۵م‌.
در غریب‌ القرآن‌، غریب‌ الحدیث‌، تفسیر ، معانی‌ القرآن‌ و شعر عربی‌ مهارت‌ و تتبّع‌ داشت‌.
[۷] یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
[۸] داوودی‌، محمد، ج۱، ص۴۷، طبقات‌ المفسرین‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد عمر، مصر، مکتبه وهبه‌.


در حدیث‌ از عبدالله‌ ابن‌ ذکوان‌ ، سلاّم‌ مداینی‌ و نیز از ابو مُسهِر غسّانی‌ روایت‌ می‌کرد و از راویان‌ وی‌ اینان‌ را نام‌ برده‌اند: ابو احمد ابن‌ ناصح‌ مفسر ، ابو طاهر ابن‌ ذکوان‌ و ابوبکر ابن‌ فطیس‌
[۹] یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
[۱۰] ذهبی‌، محمد، ج۳، ص۶۶، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌ کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۴ق‌/۹۸۴م‌.
[۱۱] سلیمان‌، المعجم‌ الصغیر، به‌ کوشش‌ عبدالرحمان‌ محمد عثمان‌، قاهره‌، ۳۸۸ق‌/۹۶۸م‌.
نیز از او حدیث‌ نقل‌ کرده‌ است‌.
اخفش‌، به‌ ویژه‌ علم‌ قرائات‌ را وجهه همت‌ خویش‌ ساخت‌ و سالیان‌ دراز در محضر ابن‌ ذکوان‌ ه م‌ به‌ فراگیری‌ فنون‌ قرائات‌ پرداخت‌. پس‌ از مرگ‌ ابن‌ ذکوان‌ ۴۲ق‌/۵۶م‌ قرائت‌ اهل‌ شام‌ یعنی‌ قرائت‌ ابن‌ عامر دمشقی‌ ه م‌، از طریق‌ او انتشار و اشتهار یافت‌.
[۱۲] ابوعمرو دانی‌، عثمان‌، ج۱، ص۳، التیسیر، به‌ کوشش‌ اتوپرتسل‌، استانبول‌، ۹۲۰م‌.
[۱۳] سیوطی‌، ص۲۰، ج۹، ص۶۳، یاقوت‌، ادبا.
وی‌ قرائت‌ ابن‌ عامر را به‌ تفصیل‌، همراه‌ با علل‌ آن‌، در کتابی‌ جداگانه‌ تألیف‌ کرده‌ بود و بر اساس‌ آن‌ تعلیم‌ می‌داد،
[۱۴] ابوعمرو دانی‌، عثمان‌، ج۱، ص۹۴، التیسیر، به‌ کوشش‌ اتوپرتسل‌، استانبول‌، ۹۲۰م‌.
[۱۵] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۱۰، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
و تلاشهای‌ او موجب‌ شد که‌ قرائت‌ اهل‌ شام‌ جایگاه‌ خود را در میان‌ قرائات‌ هفتگانه‌ و دهگانه مشهور باز یابد.
[۱۶] سیوطی‌، بغیه الوعاه، ج۱، ص۲۰، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌، ۳۸۴ق‌/۹۶۵م‌.
اخفش‌ نزد هشام‌ بن‌ عمار ، راوی‌ دیگر ابن‌ عامر، نیز حروف‌ ویژه روایت‌ او را فرا گرفته‌ بود
[۱۷] ذهبی‌، محمد، ج۱، ص۴۸، معرفه القراء الکبار، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
[۱۸] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۴۷.، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.

اخفش‌ بجز قرائات‌ سبع‌، قرائات‌ شاذ و غریب‌، چون‌ «اختیار» ابوعبید قاسم‌ بن‌ سلاّم‌ را نزد استادان‌ فن‌ آموخته‌ بود. صوت‌ خوش‌ او در تلاوت‌ قرآن‌ مجید و حسن‌ ادای‌ وی‌ نیز مورد ستایش‌ قرار گرفته‌ است‌.
[۱۹] یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.


بیشتر مُقریان‌ نامدار دمشق‌ و بغداد در نیمه اول‌ سده ق‌/۰م‌ همچون‌ داجونی‌ کبیر ابوبکر محمد بن‌ احمد ، ابوبکر نقاش‌ محمد بن‌ حسن‌ بن‌ محمد موصلی‌ بغدادی‌ ، ابوعلی‌ حسن‌ بن‌ حبیب‌ حصائری‌ دمشقی‌ ، ابراهیم‌ بن‌ عبدالرزاق‌ انطاکی‌ ، و ابن‌ اخرم‌ ابوالحسن‌ محمد بن‌ نصر ربعی‌ دمشقی‌ ، مشهورترین‌ راوی‌ اخفش‌، از شاگردان‌ او به‌ شمار می‌آیند
[۲۰] اندرابی‌، احمد، ج۱، ص۸، قراءات‌ القراء المعروفین‌، به‌ کوشش‌ احمد نصیف‌ جنابی‌، بیروت‌، ۴۰۵ق‌/۹۸۵م‌.
[۲۱] ذهبی‌، محمد، ج۳، ص۶۶، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌ کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۴ق‌/۹۸۴م‌.
[۲۲] معرفه القراء الکبار، ص۴۸، ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
[۲۳] ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، معرفه القراء الکبار، ص۶۸، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
[۲۴] ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، معرفه القراء الکبار، ص۸۷، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
[۲۵] ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، معرفه القراء الکبار، ص۸۹-۹۲،به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
[۲۶] ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار،معرفه القراء الکبار، ص۹۴، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
[۲۷] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۶، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
[۲۸] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۰۹-۱۰، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
[۲۹] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۷، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
[۳۰] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۱۹-۲۱، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
[۳۱] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۷۰-۷۱، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
[۳۲] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۴۷.، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.


(۱) ابن‌ جزری‌، محمد، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
(۲) ابوعمرو دانی‌، عثمان‌، التیسیر، به‌ کوشش‌ اتوپرتسل‌، استانبول‌، ۹۲۰م‌.
(۳) اندرابی‌، احمد، قراءات‌ القراء المعروفین‌، به‌ کوشش‌ احمد نصیف‌ جنابی‌، بیروت‌، ۴۰۵ق‌/۹۸۵م‌.
(۴) بستانی‌.
(۵) داوودی‌، محمد، طبقات‌ المفسرین‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد عمر، مصر، مکتبه وهبه‌.
(۶) ذهبی‌، محمد، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌ کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۴ق‌/۹۸۴م‌.
(۷) ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
(۸) سیوطی‌، بغیه الوعاه، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌، ۳۸۴ق‌/۹۶۵م‌.
(۹) طبرانی‌، سلیمان‌، المعجم‌ الصغیر، به‌ کوشش‌ عبدالرحمان‌ محمد عثمان‌، قاهره‌، ۳۸۸ق‌/۹۶۸م‌.
(۱۰) یاقوت‌، ادبا.

۱. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۴۷، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
۲. ↑ بستانی‌، ج۱، ص۳۰.
۳. ↑ یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
۴. ↑ یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
۵. ↑ ذهبی‌، محمد، ج۳، ص۶۶، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌ کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۴ق‌/۹۸۴م‌.
۶. ↑ سیوطی‌، بغیه الوعاه، ج۱، ص۲۰، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌، ۳۸۴ق‌/۹۶۵م‌.
۷. ↑ یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
۸. ↑ داوودی‌، محمد، ج۱، ص۴۷، طبقات‌ المفسرین‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد عمر، مصر، مکتبه وهبه‌.
۹. ↑ یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
۱۰. ↑ ذهبی‌، محمد، ج۳، ص۶۶، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌ کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۴ق‌/۹۸۴م‌.
۱۱. ↑ سلیمان‌، المعجم‌ الصغیر، به‌ کوشش‌ عبدالرحمان‌ محمد عثمان‌، قاهره‌، ۳۸۸ق‌/۹۶۸م‌.
۱۲. ↑ ابوعمرو دانی‌، عثمان‌، ج۱، ص۳، التیسیر، به‌ کوشش‌ اتوپرتسل‌، استانبول‌، ۹۲۰م‌.
۱۳. ↑ سیوطی‌، ص۲۰، ج۹، ص۶۳، یاقوت‌، ادبا.
۱۴. ↑ ابوعمرو دانی‌، عثمان‌، ج۱، ص۹۴، التیسیر، به‌ کوشش‌ اتوپرتسل‌، استانبول‌، ۹۲۰م‌.
۱۵. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۱۰، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
۱۶. ↑ سیوطی‌، بغیه الوعاه، ج۱، ص۲۰، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌، ۳۸۴ق‌/۹۶۵م‌.
۱۷. ↑ ذهبی‌، محمد، ج۱، ص۴۸، معرفه القراء الکبار، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
۱۸. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۴۷.، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
۱۹. ↑ یاقوت‌، ادبا، ج۹، ص۶۳.
۲۰. ↑ اندرابی‌، احمد، ج۱، ص۸، قراءات‌ القراء المعروفین‌، به‌ کوشش‌ احمد نصیف‌ جنابی‌، بیروت‌، ۴۰۵ق‌/۹۸۵م‌.
۲۱. ↑ ذهبی‌، محمد، ج۳، ص۶۶، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌ کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۴ق‌/۹۸۴م‌.
۲۲. ↑ معرفه القراء الکبار، ص۴۸، ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
۲۳. ↑ ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، معرفه القراء الکبار، ص۶۸، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
۲۴. ↑ ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، معرفه القراء الکبار، ص۸۷، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
۲۵. ↑ ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار، معرفه القراء الکبار، ص۸۹-۹۲،به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
۲۶. ↑ ذهبی‌، محمد، معرفه القراء الکبار،معرفه القراء الکبار، ص۹۴، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌ و دیگران‌، بیروت‌، ۴۰۸ق‌/۹۸۸م‌.
۲۷. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۶، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
۲۸. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۰۹-۱۰، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
۲۹. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۷، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
۳۰. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۱۹-۲۱، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
۳۱. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۷۰-۷۱، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.
۳۲. ↑ ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۴۷.، غایه النهایه، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۳۵۱- ۳۵۲ق‌/۹۳۲-۹۳۳م‌.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوعبدالله اخفش»، ج ۷،ص ۳۰۱۸.    


رده‌های این صفحه : ادیبان | تراجم
جعبه ابزار