ابوطاهر طیب بن محمد خسروانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوطاهر طیب بن محمد،
خُسروانی، از شاعران سده چهارم در دربار
سامانیان است.
از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. به نوشته
عوفی در اوایل
قرن هفتم
او از شاعران آل‌سامان بود که در دولت آنان به راحتی زیست ولی در پایان
عمر مبتلا به
بیماری شد. سوزنی سمرقندی، شاعر قرن ششم، نیز به رنج و بیماری
خسروانی اشاره کرده است.
در قرن دوازدهم، واله داغستانی
او را
حکیم خسروانی خوانده و گفته است که ظاهرآ طبابت نیز می‌کرده است؛ اما، این سخن در جای دیگری ذکر نشده است. هدایت در
مجمع الفصحا او را
خراسانی ذکر کرده است.
از
خسروانی حدود هفتاد بیت
شعر باقی مانده است
که به گفته
شمس قیس رازی در اوایل قرن هفتم،
مضمون یک بیت را از
رودکی (متوفی ۳۲۹) گرفته بوده است. بیتی از او هم در رثای سه شاعر قرن چهارم،
ابوالمَثَل بخاری و
شاکر بخاری و
جُلّاب بخاری ، نقل شده است
که نشان می‌دهد
خسروانی معاصر آنان، و پس از
مرگ آنان زنده بوده است. رادویانی، نویسنده ترجمان‌البلاغه، در قرن پنجم، دو بیت از محمد عبده، شاعر اواخر قرن چهارم، آورده که وی در آن بیتی از
خسروانی را تضمین کرده
اما، عوفی
ابیات مذکور را از
فردوسی دانسته است نه محمد عبده.
اسدی طوسی (متوفی ۴۶۵) ابیاتی از
خسروانی را در لغت فرس
شاهد آورده است که بیانگر
شهرت اشعار او در قرن پنجم است.
اشعار او، به همراه شعرهای شاعران معاصرش، در مجموعه‌ای به نام خرّمنامه نیز آمده است.
به‌نوشته هرمان اته،
در اشعار
خسروانی تصوف و مضامین
وحدت وجودی دیده می‌شود؛ اما، این سخن درست به نظر نمی‌رسد و هیچ منبعی از تصوف
خسروانی سخن نگفته است.
سال وفات
خسروانی معلوم نیست. در سخن و سخنوران
سال درگذشت او به استناد مجمع الفصحا، ۳۴۲ ذکر شده، که اشتباه است و تاریخ مذکور، سال وفات
خبازی نیشابوری است.
(۱) هرمان اته، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه با حواشی رضازاده شفق، تهران ۱۳۵۶ش.
(۲) احمد اداره‌چی گیلانی، شاعران هم عصر رودکی، تهران ۱۳۷۰ش.
(۳) علی‌بن احمد اسدی‌طوسی، لغت‌فرس، چاپ فتح‌اللّه مجتبائی و علی‌اشرف صادقی، تهران ۱۳۶۵ش.
(۴) محمدبن عمر رادویانی، ترجمان‌البلاغه، چاپ احمد آتش، استانبول ۱۹۴۹، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ش.
(۵) محمدبن مسعود سوزنی، حکیم سوزنی سمرقندی، چاپ ناصرالدین‌شاه حسینی، تهران (۱۳۴۴ش).
(۶) محمدبن قیس شمس‌قیس، کتاب‌المعجم فی معاییر اشعارالعجم، تصحیح محمدبن عبدالوهاب قزوینی، چاپ مدرس رضوی، تهران (۱۳۳۸ش).
(۷) عوفی.
(۸) بدیع‌الزمان فروزانفر، سخن و سخنوران، تهران ۱۳۵۸ش.
(۹) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، اسلام‌آباد ۱۳۶۲ـ ۱۳۷۰ش.
(۱۰) علیقلی‌بن محمدعلی واله داغستانی، تذکرة ریاض‌الشعراء، چاپ محسن ناجی‌نصرآبادی، تهران ۱۳۸۴ش.
(۱۱) رضاقلی‌بن محمدهادی هدایت، مجمع‌الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ش؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خُسروانی، ابوطاهر»، شماره ۷۰۵۳.
