• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوشجاع سلطان‌الدوله پناه‌خسرو دیلمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


پناه‌خسرو (فناخسرو) دیلمی ملقب به سلطان‌الدوله و مُکَنّیٰ به ابوشجاع (درگذشتهٔ شوال ۴۱۵ هجری قمری در شیراز) پسر بهاءالدوله دیلمی و از امیران آل بویه بود که پس از مرگ پدرش جانشین وی شد.


سلطان‌الدوله(۳۹۳-ح۴۱۵ق/۱۰۰۳-۱۰۲۴م)، مقارن مرگ پدر در ارجان بود. سپس به شیراز رفت و بر تخت نشست. در ۴۰۵ق/۱۰۱۴م هلال بن بدر را با سپاهی به پیکار با شمس‌الدوله که درصدد گسترش قلمرو خود بود روانه کرد، اما هلال شکست خورد و کشته شد. در ۴۰۷ق/۱۰۱۶م، برادرش ابوالفوارس قوام‌الدوله امیر کرمان، بر او هجوم برد، ولی شکست خورد و به خراسان نزد یمین‌الدوله محمود غزنوی رفت.
[۱] عتبی، ابونصر محمد، تاریخ یمینی، ج۱، ص۳۶۳، ترجمه ناصح بن ظفر جرفادقانی، به کوشش جعفر شعار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۷ش.
و سپاه گرفت و باز به شیراز هجوم برد و وارد شهر شد. سلطان‌الدوله که به بغداد رفته بود، بی‌درنگ بازگشت و ابوالفوارس را درهم شکست. با آن که سلطان‌الدوله سپاه فرستاد و کرمان را نیز تصرف کرد، ولی سرانجام در میانه، صلح افتاد و هریک به قلمرو خود بازگشتند.
[۲] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۹۳، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
[۳] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۹۴، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


سلطان‌الدوله، چند سال بعد را به سامان دادن اوضاع عراق که در این سال‌ها به سبب پیکارهای متوالی و رقابت‌های سخت میان ترکان و دیلمیان، نیز شیعیان و سنیان، به آشفتگی کشیده شده بود، صرف کرد. با این همه، در ۴۱۱ق/۱۰۲۰م، میان وی و سپاهیان بغداد اختلاف افتاد و او مجبور شد به اهواز رود و با پافشاری مخالفان، برادر خود مُشَرَّف الدوله را در بغداد به نیابت گمارد. اما بی درنگ ابن سهلان را از شوشتر به بغداد روانه کرد تا مشرف‌الدوله را براند، ولی توفیق نیافت و پایه های حکومت مشرف‌الدوله در بغداد استوار شد. در اهواز هم ترکان بر سلطان‌الدوله شوریدند و خواستار حکومت مشرّف‌الدوله شدند.
[۴] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۱۸، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


مشرّف‌الدوله، دیلمیان را که می‌خواستند به خانه‌های خود در خوزستان بازگردند، روانه اهواز کرد. اما دیلمیان به سلطان‌الدوله پیوستند (۴۱۲ق/۱۰۲۱م). سرانجام با وساطت مؤیدالملک الرُخَّجِی و ابومحمد بن مُکرَم، وزرای دو طرف، صلح شد، بر این قرار که مشرف‌الدوله بر عراق فرمان براند و فارس و کرمان در تصرف سلطان‌الدوله باشد (۴۱۳ق/۱۰۲۲م). سلطان‌الدوله تا پایان عمر، ۴۱۵ق/۱۰۲۴م و به قولی ۴۱۳ق/۱۰۲۲م،
[۵] ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۳۰، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.    
در تخت‌گاه خود شیراز می‌زیست.

۱. ↑ عتبی، ابونصر محمد، تاریخ یمینی، ج۱، ص۳۶۳، ترجمه ناصح بن ظفر جرفادقانی، به کوشش جعفر شعار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۷ش.
۲. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۹۳، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۳. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۹۴، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۴. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۱۸، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۵. ↑ ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۳۰، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.    


دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل بویه»، ج۱، ص ۳۸۸.    




جعبه ابزار