• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوسیاره عملیة بن اعزل عدوانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اَبوسَیّاره، عُمَلیة بن اَعزل بن خالد عَدوانی، یکی از شخصیت‌های اواخر عصر جاهلیت که سال‌ها سرپرستی حجاج را برعهده داشت.


سرپرستی حرکت حجاج از مزدلفه به منی در مناسک حج ، یکی از مناصب دوره جاهلیت بود که به شکل موروثی در خاندان عدوان (از شعبه‌های قیس عیلان) دست به دست می‌شد و آخرین ایشان که ۴۰ سال این منصب را برعهده داشت، عملیة بن اعزل بود.
[۱] ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۲۸، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶ م.
[۲] طبری، تاریخ، ج۲، ص۲۸۶.
[۳] مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۵۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴ م.
و گویا به مناسبت وظیفه‌اش به ابوسیّاره مکنّی شده بود.
[۴] کلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، ج۱، ص۴۷۱، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶ م.


آگاهی ما از کار وی در این مراسم اندک است و در منابع درباره وظیفة او تعبیراتی گوناگون به صورت «دفع»، «افاضله» و «اجازه» دیده می‌شود.
ابوسیاره ابتدا خطبه‌ای کوتاه می‌خواند، سپس به کوه «ثَبیر» در مزدلفه می‌نگریست و آنگاه که خورشید از فراز کوه پرتو می‌افکند، با نداتی «اَشرِق ثَبیرُ کَیما نُغیر» یعنی: ای ( خورشید پس کوه ) ثبیر طلوع کن تا ما (به سوی منی) بشتابیم، فرمان حرکت می‌داد و با مرکوب خود پیشاپیش مردم می‌رفت.
[۵] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۳، ص۴، بولاق، ۱۲۸۵ ق.
[۶] یاقوت، بلدان، ج۱، ص۹۱۸.


در منابع تصریح شده که ابوسیاره اسلام را درک کرده است،
[۷] ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکة، ج۱، ص۱۸۷، به کوشش رشدی صالح محلس، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲ م.
[۸] مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۵۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴ م.
ولی از عاقبت کار او اطلاعای در دست نیست.

گفته شده که ابوسیاره در طول ۴۰ سال، در مراسم حج، همواره بر خری سوار بود که در سلامت و تندرستی (یا صبر ) مثل شد.
چنانکه عرب درباره کسی که سالم و تندست باشد، گوید: «اصّح (یا اصبر) من عًَیر ابی سّیارة».
[۹] جاحظ، عمرو بن بحر، البیان و التبیین، ج۱، ص۲۴۶، به کوشش حسن سندویی، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲ م.
[۱۰] ثعالبی، ثمار القلوب، ج۱، ص۲۹۵، قاهره، مطبعة الطاهر.
[۱۱] میدانی، احمد بن محمد، مجمع الامثال،ج۱، ص۴۱۰، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۳۷۴ ق/ ۱۹۵۵م.

در منابع گاه از ماده بودن، سیاهی و یک چشمی این مرکب سخن رفته است.
[۱۲] ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکة، ج۱، ص۱۸۶، به کوشش رشدی صالح محلس، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲ م.
[۱۳] جاحظ، عمرو بن بحر، الحیوان ،ج۱، ص۱۳۹، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹ م.
[۱۴] ثعالبی، ثمار القلوب، قاهره، مطبعة الطاهر.

در یک شعر کهن عربی نیز از مرکب وی و سرپرستی حجاج یاد شده است.
[۱۵] ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۲۸، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶ م.

گویا انگیزة ابوسیاره از سوار نشدن بر اسب‌ های اصیل که جلوه‌ای از شکوه و جلال به همراه داشت، فروتنی و تواضع بوده است، چنانکه بعدها این رفتار وی الگویی برای برخی از شخصیتهای ممتاز عرب شد.
[۱۶] جاحظ، عمرو بن بحر، البخلاء، ج۱، ص۲۰۴، به کوشش طه حاجری، قاهره، دارالمعارف.
[۱۷] جاحظ، عمرو بن بحر، البیان و التبیین، ج۱، ص۲۴۶، به کوشش حسن سندویی، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲ م.
[۱۸] ثعالبی، ثمار القلوب، ج۱، ص۲۹۶، قاهره، مطبعة الطاهر.


از ابوسیاره تنها چند بیت شعر و یک خطبة بسیار کوتاه نقل شده است که نیمی از آن دعا و نیم دیگر نصیحت و موعظه است.
[۱۹] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۳، ص۴، بولاق، ۱۲۸۵ ق.
[۲۰] میدانی، احمد بن محمد، مجمع الامثال، ج۱، ص۴۱۰، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۳۷۴ ق/ ۱۹۵۵م.
[۲۱] یاقوت، بلدان، ج۱، ص۹۱۸

ابوسیاره نخستین کسی بود که خون بهای مقتول را برابر ۱۰۰۰ شتر قرار داد؛ به روایتی دیگر نخستین کس عبدالمطلب بود که این سنت را پی ریخت و اسلام نیز آن را تأیید کرد.
[۲۲] ابن قتیبه، ‌ عبدالله بن مسلم، المعارف، ج۱، ص۵۵۱، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹ م.
[۲۳] ابن رسته، احمد بن عمر، الاعلاق، النفیسة، ج۱، ص۱۹۱، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۹۱ م.


(۱) ابن رسته، احمد بن عمر، الاعلاق، النفیسة، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۹۱ م.
(۲) ابن قتیبه، ‌ عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹ م.
(۳) ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶ م.
(۴) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بولاق، ۱۲۸۵ ق.
(۵) ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مک‌ـة، به کوشش رشدی صالح محلس، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲ م.
(۶) ثعالبی، ثمار القلوب، قاهره، مطبعة الطاهر.
(۷) جاحظ، عمرو بن بحر، البخلاء، به کوشش طه حاجری، قاهره، دارالمعارف.
(۸) جاحظ، عمرو بن بحر، البیان و التبیین، به کوشش حسن سندویی، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲ م.
(۹) جاحظ، عمرو بن بحر، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹ م.
(۱۰) طبری، تاریخ.
(۱۱) کلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶ م.
(۱۲) مسعودی، مروج الذهب، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴ م.
(۱۳) میدانی، احمد بن محمد، مجمع الامثال، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۳۷۴ ق/ ۱۹۵۵م.
(۱۴) یاقوت، بلدان.

۱. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۲۸، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶ م.
۲. ↑ طبری، تاریخ، ج۲، ص۲۸۶.
۳. ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۵۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴ م.
۴. ↑ کلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، ج۱، ص۴۷۱، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶ م.
۵. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۳، ص۴، بولاق، ۱۲۸۵ ق.
۶. ↑ یاقوت، بلدان، ج۱، ص۹۱۸.
۷. ↑ ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکة، ج۱، ص۱۸۷، به کوشش رشدی صالح محلس، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲ م.
۸. ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۵۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴ م.
۹. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، البیان و التبیین، ج۱، ص۲۴۶، به کوشش حسن سندویی، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲ م.
۱۰. ↑ ثعالبی، ثمار القلوب، ج۱، ص۲۹۵، قاهره، مطبعة الطاهر.
۱۱. ↑ میدانی، احمد بن محمد، مجمع الامثال،ج۱، ص۴۱۰، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۳۷۴ ق/ ۱۹۵۵م.
۱۲. ↑ ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکة، ج۱، ص۱۸۶، به کوشش رشدی صالح محلس، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲ م.
۱۳. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، الحیوان ،ج۱، ص۱۳۹، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹ م.
۱۴. ↑ ثعالبی، ثمار القلوب، قاهره، مطبعة الطاهر.
۱۵. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۲۸، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶ م.
۱۶. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، البخلاء، ج۱، ص۲۰۴، به کوشش طه حاجری، قاهره، دارالمعارف.
۱۷. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، البیان و التبیین، ج۱، ص۲۴۶، به کوشش حسن سندویی، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲ م.
۱۸. ↑ ثعالبی، ثمار القلوب، ج۱، ص۲۹۶، قاهره، مطبعة الطاهر.
۱۹. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۳، ص۴، بولاق، ۱۲۸۵ ق.
۲۰. ↑ میدانی، احمد بن محمد، مجمع الامثال، ج۱، ص۴۱۰، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۳۷۴ ق/ ۱۹۵۵م.
۲۱. ↑ یاقوت، بلدان، ج۱، ص۹۱۸
۲۲. ↑ ابن قتیبه، ‌ عبدالله بن مسلم، المعارف، ج۱، ص۵۵۱، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹ م.
۲۳. ↑ ابن رسته، احمد بن عمر، الاعلاق، النفیسة، ج۱، ص۱۹۱، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۹۱ م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوسیاره»، ج۵، ص۲۲۴۱.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | شخصیت های عصر جاهلیت | عصر جاهلیت
جعبه ابزار