• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسی، از متکلمان، منجمان ایرانی، مترجمان کتب فارسی پهلوی به عربی و از ندیمان و خدمتگذاران منصور عباسی و خلفای عباسی بود.


ابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسی، ایرانی بود. پدرش نوبخت که در خدمت منصور عباسی (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ هـ) بود، در اواخر عمر به امر منصور پسر خود را به جای خویش گماشت. گویا نوبخت جز این پسر، فرزند دیگری نداشته، چه نسب عموم بنی‌نوبخت به همین ابوسهل منتهی می‌شود.
گفته شده که نام ابوسهل در آغاز خرشاذ ماه طیماذا ماما بادا خسرو ابهمشاذ بود، منتها چون منصور نامش را نپسندید، کنیه ابوسهل را برای او انتخاب کرد و از آن پس به ابوسهل شهرت یافت.
[۱] اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۰ـ۱۱.
[۲] ابن‌عبری، غریغوریوس بن هارون، تاریخ مختصر الدول، ص۱۲۵.    
ولی ابن‌ندیم و قفطی نامش را فضل دانسته‌اند.
[۳] ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۵.    
[۴] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۲۵۵.

ابوسهل از زمان بنای بغداد به سال ۱۴۴ هـ در خدمت منصور بوده و به اشاره خلیفه از روی احکام نجومی آینده بغداد را درخشان تخمین زده و گفته است که هیچ خلیفه‌ای در آن به مرگ عادی نخواهد مرد.
[۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۴۶۰.    
تا سال مرگ منصور (۱۵۸ هـ) همه وقت در خدمت او می‌زیست و از ندیمانش به شمار می‌رفت و نزدیک به ۳۵ سال از عمر خود را در خدمت خلفای آغازین بنی‌عباس تا‌ هارون الرشید (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ هـ) گذرانده و بیشتر در بیت الحکمه یا خزانة الحکمه، مرکز اجتماع ایرانی‌ها و شعوبیه به سر می‌برد.
[۶] اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۱ـ۱۳.

وی از متکلمان
[۷] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۲۵۵.
و منجمان ایرانی این دوره، و در زمره مترجمان کتب فارسی پهلوی به عربی قرار داشت و بسیاری از کتاب‌های فارسی را به عربی ترجمه کرد و خود در نجوم از اطلاعات و دانش‌های عهد ساسانی بهره داشت.
[۸] ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۵.    


ابن‌ندیم هفت کتاب زیر را از او نام می‌برد: کتاب النهمطان فی الموالید، کتاب الفال النجومی، کتاب الموالید، کتاب تحویل سنی الموالید، کتاب المدخل، کتاب التشبیه و التمثیل، کتاب المنحل من اقاویل المنجمین فی الاخبار و المسائل و الموالید و غیرها.
[۹] ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۵.    


تاریخ دقیق درگذشت وی معلوم نیست، ولی گویا در اوایل خلافت‌ هارون فوت کرده، زیرا از این تاریخ به بعد دیگر از او ذکری به میان نیامده است،
[۱۰] اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۳.
اگرچه برخی حیات وی را طولانی و تا پیش از سال ۱۹۳ هـ دانسته‌اند.
[۱۱] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۷۲.    


برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۱۲] امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۳۶۰.    
[۱۳] امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۴۱۰.    
[۱۴] مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۱۵۵.    
[۱۵] مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۳۳۶.    
[۱۶] دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۱، ص۴۶۰.
[۱۷] ابوالفضل ساوجی و دیگران، نامه دانشوران ناصری، ج۶، ص۲۳۲.


۱. ↑ اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۰ـ۱۱.
۲. ↑ ابن‌عبری، غریغوریوس بن هارون، تاریخ مختصر الدول، ص۱۲۵.    
۳. ↑ ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۵.    
۴. ↑ قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۲۵۵.
۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۴۶۰.    
۶. ↑ اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۱ـ۱۳.
۷. ↑ قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۲۵۵.
۸. ↑ ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۵.    
۹. ↑ ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۵.    
۱۰. ↑ اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۳.
۱۱. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۷۲.    
۱۲. ↑ امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۳۶۰.    
۱۳. ↑ امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۴۱۰.    
۱۴. ↑ مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۱۵۵.    
۱۵. ↑ مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۳۳۶.    
۱۶. ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۱، ص۴۶۰.
۱۷. ↑ ابوالفضل ساوجی و دیگران، نامه دانشوران ناصری، ج۶، ص۲۳۲.


پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۰۰، برگرفته از مقاله «ابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسی».


رده‌های این صفحه : مترجمان قرن 2 (قمری) | متکلمان قرن 2 (قمری) | منجمان قرن 2 (قمری) | ندیمان خلفای عباسی
جعبه ابزار