ابودرداء عویمر بن زبد خزرجی انصاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَبو دَرْداء، از
اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) و از گردآورندگان
قرآن می‌باشند.
اَبو دَرْداء، عُوَیمر بن زبد بن قیس بن عائشـة بن امیة بن مالک خزرجی انصاری (د ۳۲ ق/ ۶۵۲م)، از اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و از گردآورندگان قرآن می‌باشند.
در ضبط نام پدر و سلسله
نسب او اختلافاتی وجود دارد، چنانکه نام پدرش را ثعلبه، عامر و مالک نیز نوشته اند.
و همچنین برخی «عویمر» را لقب ابودرداء و نام او را عامر دانسته اند
ابودرداء پیش از
بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به
تجارت اشتغال داشت و آخرین کس از خاندان خود بود که
اسلام آورد. او را در خانه
بتی بود که به دست
عبدالله بن رواحه ، دوست صمیمیش در جاهلیت و اسلام، درهم شکسته شد و از آن پس بود که همراه با ابن رواحه به حضور
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) رسید و
مسلمان شد.
پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) میان او و
سلمان فارسی ـ احتمالاً پیش از
جنگ بدر ـ مؤاخات و
برادر خواندگی برقرار ساخت،
اما به نقل سیوطی، وی در روز بدر اسلام آورد و در
جنگ احد شرکت داشت
(در مورد تردید موجود در حضور او در جنگ احد).
ابو درداء یکی از معدود کسانی بود که در گردآوری
قرآن شرکت داشتند.
وی به فرمان
عمر ، برای تعلیم قرآن، به شام رفت و در مشق اقامت کرد،
چنانکه در حلقه قرائت او بیش از ۱۰۰۰ تن شرکت می‌کردند.
او در سفری از شام به
مدینه ،
مصحف شامیان را با
مصاحف مدینه مقابله نمود
(برای نقش ابودرداء در قرائت اهل شام ابن عامر).
ابودرداء همچنین احادیث فراوانی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) روایت کرده است
و مجموعه قابل توجهی از این احادیث را می‌توان در مسند احمد
دید (برای روایت کنندگان از وی).
ابودرداء در قدیم ترین منابع به عنوان حکیمی عابد شناخت می‌شده
و ابو نعیم، ضمن وصف او به
عارف متفکر و حکیم عابد، پاره‌ای از سخنان حکمت آمیز او را نقل کرده است.
مواعظ ابودرداء در بسیاری از آثار اخلاقی مورد توجه قرار گرفته است
در جریان فتوح شام ابودرداء با
سپاه اسلام به آن دیار رفت و سرپرست یکی از دو قرارگاه مسلمانان در آن ناحیه بود.
وی همچنین در
جنگ یرموک (۱۳ق) قضای سپاه اسلام را عهده دار بود.
درباره تصدی قضای شام گفته شده است که عمر شخصاً قضای دمشق را به او محول کرد و قاضی در غیاب امیر و والی، جانشین او به شمار می‌رفت
یا این‌که به فرمان عمر،
معاویه او را
قاضی دمشق کرد.
بنا به قولی دیگر او در زمان خلافت عثمان قاضی دمشق شد
ولی چنین به نظر می‌رسد که در زمان خلافت
عثمان در منصب قضا ابقا شده باشد.
گفته‌اند که ابودرداء در ۲۷ق در فتح
جزیره قبرس شرکت داشته است.
در مورد دوران
خلافت حضرت علی (علیه‌السلام)
نصر بن مزاحم آورده است که وی در
جنگ صفین پس از اعتراض بر معاویه و گفت گو با حضرت علی (علیه‌السلام) همراه با
ابوامامه باهلی (هـ م) از
جنگ کناره گیری کرد.
ابن کثیر نیز نام او و ابوامامه باهلی را در شمار کسانی آورده که مردم را به خونخواهی عثمان تشویق می‌کردند،
ولی این روایت‌ها تنها با قول غیر مشهور در مورد تاریخ وفات ابودرداء (۳۸ یا ۳۹ق، پس از
واقعه صفین ) سازگاری دارد.
وی در دمشق در گذشت و مقبره او در باب الصغیر تا مدت‌ها زایرانی داشت.
باید یادآور شد که در اطراف استانبول دو مزار منسوب به ابودرداء وجود دارد .
(۱) ابن ابی حاتم، عبدالرحمن، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ ق/۱۹۵۲م.
(۲) ابن ابی داود، عبدالله بن سلیمان،
المصاحف قاهره، ۱۳۵۵ق.
(۳) ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغاب‌ـة، قاهره، ۱۲۸۶ق.
(۴) ابن حبان، محمد، مشاهیر، علماء الامصار، به کوشش فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
(۵) ابن حبیب، محمد، المحبّر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م.
(۶) ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ق.
(۷) ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۸) ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، کتب‌ـه نهضة مصر.
(۹) ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینیه دمشق، عمان، دارالبشیر.
(۱۰) ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
(۱۱) ابن کثیر، البدایـة؛ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۵ ق/۱۹۳۶م؛
(۱۲) ابو علی مسکویه، احمد بن محمد، الحکمة الخالدة، به کوشش عبدالرحمن بدوی تهران، ۱۳۵۸ش.
(۱۳) ابو نعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، بیروت، ۱۳۸۷ ق/۱۹۶۷م.
(۱۴) احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق.
(۱۵) بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
(۱۶) بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیا عمری، بغداد، ۱۳۹۴ ق/۱۹۷۴م.
(۱۷) بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۶۵م.
(۱۸) حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۴ق.
(۱۹) ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط، ۱۴۰۵ ق/۱۹۸۵م.
(۲۰) سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۷ق/ ۱۹۶۷م.
(۲۱) طبری، تاریخ؛ ماوردی، علی ابن محمد، ادب الدنیا و الدین، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م؛
(۲۲) نصر بن مزاحم منقری، وقعـه صفین، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۲م.
(۲۳) واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
(۲۴) ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۵ ق/۱۹۳۶م.
(۲۵) نجت، استانبول دا صحابه کبیر UE makamalan، آنکارا، Renkofset matbaacilik.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابودرداء»،ج۵، ص۲۱۵۵.
