• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عمرو بن سلم نیشابوری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: ابوحفص (ابهام زدایی).


ابوحفص عمر بن سلمه حدّاد/ عمر بن سالم/ عمرو بن سلم حدّاد نیشابوری، از صوفیان بزرگ و مشایخ ملامتیه در قرن سوم است. تاریخ ولادت او معلوم نیست.



در روستای کوردآباد/ کردی‌آباد (در راه بخارا در نزدیکی نیشابور ) ‌زاده شد.


از دوران کودکی ، خانواده و تحصیلات او اطلاع چندانی در دست نیست، همین قدر می‌دانیم که از سادات نیشابور بوده و به آهنگری اشتغال داشته و از همین رو به حدّاد ملقب شده است
[۱] محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۱۱۵، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۲] علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۱۸۸، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش .
[۳] علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۱۹۰، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
[۴] محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۸۵۶، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.



وی از شاگردان عبداللّه مهدی باوردی (ابیوردی) و فردناشناسی به نام علی نصرآبادی و از یاران و مصاحبان احمد بن خضرویه، ابوتراب نخشبی و بایزید بسطامی بود
[۵] محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۱۱۵، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۶] عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۱۰، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۷] علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۱۸۸، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
[۸] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.



حدّاد از مشایخ متقدم تصوف حوزه خراسان بود که هم در شیوخ آن حوزه و حوزه بلخ و هم در شیوخ حوزه بغداد ، خصوصآ جنید بغدادی ، تأثیرات عمیقی گذاشت و نزد آن‌ها از منزلت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار شد
[۹] محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۳۹۴، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
[۱۰] ابوالعلاء عفیفی، الملامتیة و الصوفیة و اهل الفتوة، ج۱، ص۳۲ـ۳۳، (قاهره) ۱۳۶۴/۱۹۴۵.
[۱۱] علی‌ بن عثمان هجویرى، ص۱۸۹، كشف المحجوب، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
[۱۲] محمد بن محمد غزالی، کیمیای سعادت، ج۲، ص۵۴۹، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۴ش.

از جمله آن عرفا و مشایخ بودند: ابوعثمان حیری، که بعد‌ها داماد و جانشین حدّاد شد؛ ابوالفوارس شاه شجاع کرمانی؛
[۱۳] آداب المریدین، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
محفوظ‌ بن محمود نیشابوری؛ ابومحمد عبداللّه‌ بن محمد خرّاز و محمد بن عبدالوهاب ثقفی
[۱۴] محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۱۱۶، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۱۵] عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۰۷، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۱۶] عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۰۹، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۱۷] علی‌ بن عثمان هجویرى، ص۷۱، كشف المحجوب، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
[۱۸] علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۲۰۳، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
[۱۹] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
[۲۰] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۱۳۸، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
[۲۱] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۱۶۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
[۲۲] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۲۰۷، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
[۲۳] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۲۱۱، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.



هر چند طریقت ملامتیه مدت‌ها پیش از ابوحفص به وجود آمده بود، او و حمدون قصّار را نخستین و مهم‌ترین مروّجان ملامتیه در خراسان و واضع و تدوین‌کننده مهم‌ترین اصول آن دانسته‌اند.
[۲۴] عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۳۶، تهران ۱۳۶۳ش.
[۲۵] ابوالعلاء عفیفی، الملامتیة و الصوفیة و اهل الفتوة، ج۱، ص۳۳، (قاهره) ۱۳۶۴/۱۹۴۵.
[۲۶] عبدالباقی گولپینارلی، ملامت و ملامتیان، ج۱، ص۱۰، ترجمه توفیق، سبحانی، تهران ۱۳۷۸ش.
[۲۷] عبدالباقی گولپینارلی، ملامت و ملامتیان، ج۱، ص۱۹، ترجمه توفیق، سبحانی، تهران ۱۳۷۸ش.
[۲۸] عبدالباقی گولپینارلی، ملامت و ملامتیان، ج۱، ص۳۱، ترجمه توفیق، سبحانی، تهران ۱۳۷۸ش.

اهمیت حدّاد در این زمینه به حدی بود که وی را شیخ ملامت خوانده‌اند.
[۲۹] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.



وی به قرآن و سنّت سخت پای‌بند بود،
[۳۰] محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، ج۱، ص۱۴۵، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
[۳۱] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
اما به سبب اصرارش در پنهان داشتن حقیقت احوال خویش، وی را به زندقه متهم کردند.
[۳۲] عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۴۲، تهران ۱۳۶۳ش.



تذکره‌نویسان تاریخ وفات حدّاد را بین ۲۶۰ تا ۲۷۰ ثبت کرده‌اند.
[۳۳] سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۸۲.
[۳۴] عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.

قبر وی در نیشابور است.
[۳۵] سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۸۲.



از حدّاد اثر مکتوبی در دست نیست، اما ظاهراً با برخی بزرگان صوفیه معاصر خود مکاتبه داشته است.
[۳۶] محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، ج۱، ص۱۵۳، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.

کامل‌ترین تعریفاتی که از اساس فکری ملامتیان و امهات مسائل تعلیمی آنان به دست آمده، از سخنان اوست.
[۳۷] ابوالعلاء عفیفى، الملامتیة و الصوفیة و اهل الفتوة، ج۱، ص۱۶۶، (قاهره) ۱۳۶۴/۱۹۴۵.
[۳۸] محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، ج۱، ص۱۴۳، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
[۳۹] محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.

سخنان وی درباره فتوت، نشان دهنده رابطه بسیار نزدیک ملامتیه و فتیان است.
[۴۰] محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۱۱۸، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۴۱] عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۴۹، تهران ۱۳۶۳ش.
[۴۲] عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۴۱۹، تهران ۱۳۶۳ش.

او درباره تصوف و آداب سیر و سلوک و موضوعاتی چون ذکر ، سماع ، کرم و بخل و ایثار ، شوق و محبت، آفات نفس ، آداب سفر، ترک تکلف، احکام و آداب فقر ، و آداب اشتغال به کسب نیز سخنانی دارد.
[۴۳] علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۵۷، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
[۴۴] علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۱۸۸ـ۱۹۱، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
[۴۵] علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب،ص۴۰۴، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
[۴۶] عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۰۶، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۴۷] عبدالقاهر بن عبداللّه سهروردی، آداب المریدین، ج۱، ص۱۰۱، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
[۴۸] عبدالقاهر بن عبداللّه سهروردی، آداب المریدین، ج۱، ص۱۲۳، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
[۴۹] محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۳۹۰ـ ۴۰۰، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
[۵۰] یحیی‌ بن احمد باخرزی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، ج۲، ص۱۰۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.
[۵۱] یحیی‌ بن احمد باخرزی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، ج۲، ص۱۵۵ـ۱۵۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.



(۱) یحیی‌ بن احمد باخرزی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، ج۲: فصوص الآداب، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.
(۲) عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
(۳) عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، تهران ۱۳۶۳ش.
(۴) محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۵) محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۶) سمعانی، الانساب.
(۷) عبدالقاهر بن عبداللّه سهروردی، آداب المریدین، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
(۸) محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
(۹) ابوالعلاء عفیفی، الملامتیة و الصوفیة و اهل الفتوة، (قاهره) ۱۳۶۴/۱۹۴۵.
(۱۰) محمد بن محمد غزالی، کیمیای سعادت، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۴ش.
(۱۱) عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۱۲) عبدالباقی گولپینارلی، ملامت و ملامتیان، ترجمه توفیق، سبحانی، تهران ۱۳۷۸ش.
(۱۳) علی‌ بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۳ش.


۱. محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۱۱۵، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۲. علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۱۸۸، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش .
۳. علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۱۹۰، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
۴. محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۸۵۶، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
۵. محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۱۱۵، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۶. عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۱۰، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۷. علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۱۸۸، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
۸. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۹. محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۳۹۴، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
۱۰. ابوالعلاء عفیفی، الملامتیة و الصوفیة و اهل الفتوة، ج۱، ص۳۲ـ۳۳، (قاهره) ۱۳۶۴/۱۹۴۵.
۱۱. علی‌ بن عثمان هجویرى، ص۱۸۹، كشف المحجوب، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
۱۲. محمد بن محمد غزالی، کیمیای سعادت، ج۲، ص۵۴۹، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۴ش.
۱۳. آداب المریدین، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
۱۴. محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۱۱۶، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۱۵. عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۰۷، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۱۶. عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۰۹، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۱۷. علی‌ بن عثمان هجویرى، ص۷۱، كشف المحجوب، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
۱۸. علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۲۰۳، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
۱۹. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۲۰. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۱۳۸، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۲۱. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۱۶۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۲۲. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۲۰۷، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۲۳. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۲۱۱، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۲۴. عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۳۶، تهران ۱۳۶۳ش.
۲۵. ابوالعلاء عفیفی، الملامتیة و الصوفیة و اهل الفتوة، ج۱، ص۳۳، (قاهره) ۱۳۶۴/۱۹۴۵.
۲۶. عبدالباقی گولپینارلی، ملامت و ملامتیان، ج۱، ص۱۰، ترجمه توفیق، سبحانی، تهران ۱۳۷۸ش.
۲۷. عبدالباقی گولپینارلی، ملامت و ملامتیان، ج۱، ص۱۹، ترجمه توفیق، سبحانی، تهران ۱۳۷۸ش.
۲۸. عبدالباقی گولپینارلی، ملامت و ملامتیان، ج۱، ص۳۱، ترجمه توفیق، سبحانی، تهران ۱۳۷۸ش.
۲۹. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۳۰. محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، ج۱، ص۱۴۵، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۳۱. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۳۲. عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۴۲، تهران ۱۳۶۳ش.
۳۳. سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۸۲.
۳۴. عبدالرحمان‌ بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۳۵. سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۸۲.
۳۶. محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، ج۱، ص۱۵۳، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۳۷. ابوالعلاء عفیفى، الملامتیة و الصوفیة و اهل الفتوة، ج۱، ص۱۶۶، (قاهره) ۱۳۶۴/۱۹۴۵.
۳۸. محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، ج۱، ص۱۴۳، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۳۹. محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۴۰. محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۱۱۸، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۴۱. عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۳۴۹، تهران ۱۳۶۳ش.
۴۲. عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۴۱۹، تهران ۱۳۶۳ش.
۴۳. علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۵۷، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
۴۴. علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب، ص۱۸۸ـ۱۹۱، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
۴۵. علی‌ بن عثمان هجویرى، كشف المحجوب،ص۴۰۴، چاپ محمود عابدى، تهران ۱۳۸۳ش.
۴۶. عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۰۶، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۴۷. عبدالقاهر بن عبداللّه سهروردی، آداب المریدین، ج۱، ص۱۰۱، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
۴۸. عبدالقاهر بن عبداللّه سهروردی، آداب المریدین، ج۱، ص۱۲۳، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
۴۹. محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۳۹۰ـ ۴۰۰، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
۵۰. یحیی‌ بن احمد باخرزی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، ج۲، ص۱۰۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.
۵۱. یحیی‌ بن احمد باخرزی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، ج۲، ص۱۵۵ـ۱۵۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عمر بن سلمة حدادنیشابوری»، شماره۵۸۵۶.    






جعبه ابزار