ابوتغلب غضنفر بن حسن بن ابی‌الهیجا آل حمدان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آلِ حَمْدان، سلسله‌ای
شیعی مذهب از
قبیله ابن تَغْلِب که از حدود ۲۹۲ق/۹۰۵م تا ۳۹۴ق/۱۰۰۴م بر بخش‌هایی از
شام و شمال عراق (جزیره) فرمان راندند. یکی از شخصیت‌های این
خاندان، ابوتغلب غضنفر بن حسن بن ابی‌الهیجا می‌باشد.
ابوتغلب غضنفر (د ۳۶۹ق/۹۷۹م)
فرزند ناصرالدوله یکی از افراد سلسله
آل حمدان بود.
پس از ناصرالدوله میان فرزندانش اختلاف افتاد و آنان ۲ دسته شدند. دست‌هایی از ابوتغلب پشتیبانی می‌کردند و دست‌هایی به
ابوالمظفر حمدان گرایش داشتند. در این کشاکش، ابوتغلب بر برادرش
حمدان پیروز شد.
حمدان در ۳۵۸ق/۹۶۹م به بختیار دیلمی در
بغداد پناه برد. بختیار او را بزرگ داشت و
ابواحمد موسوی پدر
شریفِ رضی را که مورد
احترام هر دو بود برانگیخت تا میان برادران
صلح برقرار سازد.
حمدان در ۳۵۹ق/۹۷۰م به رَحْبه که جزو قلمرو ابوتغلب بود، بازگشت، اما صلح دوم نیافت و کار به
جنگ کشید و ابوتغلب برادر خود ابوالبرکات را به سوی
حمدان گسیل داشت. ابوالبرکات در این برخورد کشته شد. ابوتغلب در نبردی دیگر در ۳۶۰ق/۹۷۱م
حمدان و دیگر برادران را درهم شکست، و
حمدان با برادرش ابراهیم به بغداد رفت و به بختیارِ دیلمی پناهنده شد. پس از شکست
حمدان، ابوتغلب استقرار یافت و
حَرّان را تصرف کرد، اما نتوانست در برابر رومیان که تا دیاربکر و نصیبین (۳۶۱ق/۹۷۱م) پیش رانده بودند، پایداری کند، و ازاین‌رو در همانجا متوقف شد.
در ۳۶۲ق/۹۷۲م رومیان که از پیروزی‌های پیشین خود گستاخ شده بودند، عازم
فتح «آمِد» شدند. «هزار مرد» غلام
ابوالهَیجاءِ بن
حمدان که در آمِد بود، از ابوتغلب یاری خواست. وی برادرش
هبة‌الله بن ناصرالدوله را گسیل داشت. رومیان شکست خورد و عضدالدّوله
موصل، دیار ربیعه، میافارقین، آمِد و دیار مضر را از او گرفت و ابوتغلب به اَخلاط گریخت و از آنجا آهنگ
دمشق کرد، ولی به شهر راه نیافت. وی از خلیفه فاطمی عزیز (خلافت، ۳۶۵-۳۸۶ق/۹۷۶-۹۹۶م) برای گشادن
دمشق یاری خواست.
خلیفه پیغام داد که باید به
قاهره آید تا او را به مال و مرد مدد رساند، اما ابوتغلب از این کار خودداری کرد و به طَبَریّه رفت. در این وقت دَغْفَل طایی که حکومت رَمّله داشت از خطر او بیمناک شد و با او جنگید و نیرویش را شکست و خود وی را بگرفت و بکشت (۳۶۹ق/۹۷۹م).
دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل‌حمدان»، ج۱، ص۴۰۹.
