ابوبکر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوبکر یکی از
مفردات نهج البلاغه، نام خلیفه اول
مسلمانان از دیدگاه
اهل سنت، یعنی
ابوبکر بن ابی قحافه است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد شایسته نبودن او برای
خلافت، خطابی نسبت
معاویه و ... از این واژه استفاده نموده است.
ابوبکر نام خلیفه اول مسلمانان از دیدگاه اهل سنت، یعنی
ابوبکر بن ابی قحافه می‌باشد.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (علیه‌السلام) در
خطبه شقشقیه وی را لایق خلافت ندانسته و می‌فرماید:
«أَما وَ الله لَقَدْ تَقَمَّصَها فُلانٌ، وَ إِنَّهُ لَيَعْلَمُ أَنَّ مَحَلّيَ مِنها مَحَلُّ القُطْبِ مِنَ الرَّحا، يَنْحَدِرُ عَنّي السَّيْلُ، وَ لا يَرْقَى إِلَيَّ الطَّيْرُ.» «به
خدا قسم ابوبکر خلافت اسلامی را مانند پیراهنی در بر کرد با آن‌که می‌دانست که موقعیت من نسبت به خلافت همچون موقعیت قطب آسیاب است نسبت به آسیاب؛ سیل معلومات از قلل شامخ من سرازیر است و عقاب‌های بلند پرواز بقّله عظمت من نتوانند رسید.»
«فلان»: منظور از این کلمه،
ابوبکر است چنان‌که در نسخه
ابن ابی الحدید به جای فلان «ابن
ابی قحافه» آمده است.
«تقمّص»: به معنای
پیراهن پوشیدن است؛ یعنی امام (صلوات‌الله‌علیه) در این‌جا خودش را به کوه‌های بلند و معلومات و
فضائلش را به سیل‌ها تشبیه فرموده است و نیز عظمت خویش را در جایگاهی ترسیم نموده که رسیدن به آن امکان پذیر نیست.
همچنین در آن‌جا که معاویه را به
بیعت خویش فراخوانده است، می‌فرماید:
«إِنَّهُ بايَعَني الْقَوْمُ الَّذينَ بايَعوا أَبابَكْر وَ عُمَرَ وَ عُثْمانَ عَلَى ما بايَعوهُمْ عَلَيْهِ، فَلَمْ يَكُنْ لِلشّاهِدِ أَنْ يَخْتارَ، وَ لا لِلغائِبِ أَنْ يَرُدَّ.» یعنی «آنان‌که با
ابوبکر و
عمر و
عثمان بیعت کرده بودند با همان صورت با من بیعت کردند؛ این بیعت بطوری صحیح و همگانی و طبیعی بود که شخص حاضر نمی‌توانست غیر من را اختیار کند و آدم غائب نمی‌تواند آن‌را ردّ نماید.»
امام (علیه‌السلام) هنگام
محاصره شدن عثمان و
انقلاب بر علیه او، در منزل وی را
نصیحت کرده و فرموده است:
«وَ صَحِبْتَ رَسولَ الله (صلى‌الله‌عليه‌وآله) كَما صَحِبْنا وَ ما ابْنُ أَبي قُحافَةَ وَ لا ابْنُ الْخَطّابِ بِأَوْلَى بِعَمَلِ الْحَقِّ مِنْكَ.» «ما با
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) همنشين بوديم تو نيز همنشين بودى، هيچ گاه فرزند ابوقحافه (
ابوبكر)، پسر «خطاب» (
عمر) در انجام اعمال نيک از تو سزاوارتر نبودند.»
{{تورفتگی:a:(شرح‌های خطبه:
)}
افسوس که این نصیحت در وی کارگر نشد و همچنان رضایت
بنی امیّه و خاصّه رضایت
مروان بن حکم را بر رضای خدا و مصلحت مسلمانان ترجیح داد تا کشته شد.
همچنین در
نامه ۲۷ نامه ۳۵ به مناسبت نام پسرش (محمد
بن...) لفظ «
محمد بن ابی بکر» آمده است.
این واژه جمعا پنج‌بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ابوبکر»، ص۱۴۹-۱۵۰.
