• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالقاسم علی بن حسن بن حسول

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوالقاسم علی بن حسن بن حسول، نخستین کس از خاندان آلِ حَسول، می‌باشد؛ این خاندان خاندانی علمی و ادبی ایرانی که چندی در سده ۴ و ۵ق/۱۰و ۱۱م عهده‌دار وزارت و دبیری آل بویه شاخه ری و غزنویان و سلجوقیان بودند.


نخستین کس از خاندان آل حسول که در میان ادیبان و دبیران دستگاه آل بویه از او یاد شده، ابوالقاسم علی بن حسن بن حسول است که در دستگاه صاحب بن عبّاد، نویسنده و وزیر نامدار آن دوره، پیشه دبیری
[۱] ابوحیان توحیدی، الامتاع والمؤانسه، ج۱، ص۴۶.    
داشته و طرف توجه ادیبان و شاعران وابسته به این دستگاه بوده است. یاقوت
[۲] یاقوت حموی، ابوعبدالله، معجم الادباء، ج۴، ص۱۶۷۶، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۰ق.    
اشاره می‌کند که ابوالحسن احمد بن فارس لغوی (د ۳۹۰ق/۱۰۰۰م) نویسنده کتاب المجمل در لغت، اشعاری توسط وی نزد عبدالصمد بن بابک شاعر که به ری آمده و ابن فارس توقع داشت به دیدار او بیاید، ارسال داشت. ابوالقاسم حسول خود نیز از جمله ادیبان بزرگی به شمار می‌رفت که به گفته ثعالبی
[۳] ثعالبی ابومنصور، تتمة الیتیمه، ج۱، ص۱۰۷، به کوشش عباس اقبال، تهران، ۱۳۵۳ش.
«در کتابت و بلاغت به او مثل زنند». نیز ابوحیان توحیدی
[۴] ابوحیان توحیدی، الامتاع والمؤانسه، ج۱، ص۴۶.    
از سخنانی که میان ابوالقاسم و صاحب بن عبّاد در باب حدوث و قِدم جهان رفت، یاد کرده است. ابوریحان بیرونی هم
[۵] بیرونی ابوریحان، تحدید نهایات الاماکن، ج۱، ص۱۴۱، ترجمه احمد آرام، دانشگاه تهران، ۱۳۵۲ش.
به مناسبتی از او سخن گفته است. با این همه، به تصریح پسرش ابوالعلاء محمد، وی چندی مغضوب صاحب شد و به زندان در افتاد. ابوریحان بیرونی، نقل می‌کند که پدرش در خواب مژده آزادی یافت و یک هفته بیش نیامد که از بند برست،
[۶] ثعالبی ابومنصور، تتمة الیتیمه، ج۱، ص۱۰۷، به کوشش عباس اقبال، تهران، ۱۳۵۳ش.
اما یاقوت
[۷] یاقوت حموی، ابوعبدالله، معجم الادباء، ج۴، ص۱۶۷۶، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۰ق.    
اشاره می‌کند که ابوالقاسم از زندان رقعتی به صاحب بن عبّاد نگاشت و از گناه خویش بخشایش خواست. صاحب بر پشت همان رقعت، حکم آزادی او را صادر کرد.

۱. ↑ ابوحیان توحیدی، الامتاع والمؤانسه، ج۱، ص۴۶.    
۲. ↑ یاقوت حموی، ابوعبدالله، معجم الادباء، ج۴، ص۱۶۷۶، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۰ق.    
۳. ↑ ثعالبی ابومنصور، تتمة الیتیمه، ج۱، ص۱۰۷، به کوشش عباس اقبال، تهران، ۱۳۵۳ش.
۴. ↑ ابوحیان توحیدی، الامتاع والمؤانسه، ج۱، ص۴۶.    
۵. ↑ بیرونی ابوریحان، تحدید نهایات الاماکن، ج۱، ص۱۴۱، ترجمه احمد آرام، دانشگاه تهران، ۱۳۵۲ش.
۶. ↑ ثعالبی ابومنصور، تتمة الیتیمه، ج۱، ص۱۰۷، به کوشش عباس اقبال، تهران، ۱۳۵۳ش.
۷. ↑ یاقوت حموی، ابوعبدالله، معجم الادباء، ج۴، ص۱۶۷۶، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۰ق.    


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل‌حسول»، ج۱، ص ۴۰۸.    




جعبه ابزار