ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی سفیر سوم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«ابوالقاسم حسین بن روح
نوبختی (سفیر سوم)» اثر عبدالرحیم اباذری، پژوهشی درباره زندگانی و شرح احوال ابوالقاسم
حسین بن روح نوبختی ، سوین نایب خاص
امام زمان علیه‌السّلام بوده که به
زبان فارسی و در سال ۱۳۷۵ ش نوشته شده است.اهمیت آشنایی با شرح حال، اندیشه‌ها و موضع گیری‌های سیاسی و اجتماعی
سفیران امام زمان علیه‌السّلام ، انگیزه تالیف کتاب بوده است.
کتاب با دو مقدمه از پژوهشکده باقرالعلوم علیه‌السّلام و مؤلف در تعریف عمل کرد مجموعه «راهیان نور» و چند نکته پیرامون مطالب، آغاز شده و مباحث در چهار فصل، ارائه شده است.
نویسنده پس از معرفی تعدادی از شخصیت‌های دینی و علمی معروف این
خاندان، وارد بحث در زمینه‌های غیبت و
نیابت از امام زمان شده و سرانجام بحث را به نیابت حسین بن روح و چگونگی ارتباط دو جانبه او با
امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و
شیعیان ایشان کشانده است. در ادامه عوامل موفقیت حسین بن روح مورد بحث قرار گرفته و از دو عامل ظهور
کرامات توسط وی و نفوذ فوق العاده
خاندان نوبختی در دستگاه عباسیان، به عنوان اصلی‌ترین عوامل موفقیت او یاد شده است. در نهایت، پاره‌ای از دیدگاه‌های فقهی، کلامی و توقیعاتی که توسط حسین بن روح نقل شده، آمده است.
ویژگی بارز کتاب این است که مطالب پراکنده و سنگینی که در کتب تاریخی، رجالی و روایی، به
زبان عربی و با عبارت‌های مشکل، مغلق و نامانوس بیان شده‌اند را در یک جا جمع آوری کرده و با ارتباط و ترتیب منطقی، آن‌ها را به هم ربط داده و با زبان ساده و روان ارائه کرده است.
گاهی یک مطلب خاصی از مجموع چند منبع استفاده شده، به طوری که اگر یکی از آن‌ها کنار گذاشته شود، امکان و استفاده آن برداشت، ممکن نخواهد بود؛ از این رو، نویسنده در پاورقی مربوطه، همه آن ماخذ را آورده است. در مواقعی هم که موضوع روشن و آشکار بوده، سعی شده است تا به منابع متعدد ارجاع داده شود.
در ارائه مطالب، سعی شده است تا از عبارات سنگین تاریخی پرهیز شده و در مقابل، مفهوم و محتوای آن‌ها، در قالبی روان بیان شود.
کتاب جزء مجموعه «راویان نور» بوده که به شرح زندگانی
اصحاب عترت علیه‌السّلام اختصاص دارد.
نویسنده معتقد است، از نظر تاریخی، زندگی سومین نایب حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف از همان آغاز دوران نیابت و سفارت شروع شده و به همین دلیل، تاریخ و محل تولد، دورانی کودکی و نوجوانی، چگونگی تحصیلات و ارتباط وی با
ائمه علیه‌السّلام در پرده ابهام قرار دارد. از این رو در فصل اول، برای آشنایی بهتر با این شخصیت بزرگ، به شرح حال
خاندان او پرداخته و گرچه نحوه پیوند نسبی وی با این
خاندان برای محققان روشن نیست؛ ولی وی بر این باور است که در هر صورت، به شهادت بیشتر تاریخ نگاران و دانشمندان رجالی، او از فرزندان این دودمان شمرده می‌شود.
بر حسب منابع تاریخی، تبار حسین بن روح از
خاندان ایرانی نژاد آل
نوبخت سرچشمه گرفته و
نوبخت جد اعلای این
خاندان است که در عهد
منصور عباسی ، از
دین زرتشت به
اسلام گرویده و پس از راه یافتن به دربار عباسی، در راه نشر علوم و تمدن اسلامی، خدمات زیادی از خود نشان می‌دهد.
گرچه حسین بن روح، برغم این که از اصحاب خاص
امام یازدهم علیه‌السّلام و یکی از استوانه‌های بارز
مذهب تشیع به شمار می‌آمده، ولی به دلایل مختلف، پیش از قبول مسؤولیت نیابت، در عرصه‌های علمی، کلامی و فقهی چندان حضور نداشته و شخصیت‌هایی؛ مانند: ابوسهل اسماعیل
نوبختی بر وی پیشی داشتند.
نویسنده این مسئله را به خاطر برخی مسائل امنیتی دانسته و در فصل دوم، ضمن بیان جلوه‌هایی از کرامات ایشان، به بررسی راز موفقیت‌های وی پرداخته است.
فصل سوم، در دو بخش مسائل فقهی و دیدگاه‌های اعتقادی، به چند نمونه از سؤال و جواب‌ها، فتاوای فقهی، مناظرات علمی و کلامی و توقیعاتی که توسط حسین بن روح انجام پذیرفته، اعم از این که وی تنها راوی آن بوده و یا خود استنباط و
اجتهاد کرده، اشاره شده است.
این نایب بزرگوار، در طول نیابت بیست و یک ساله خویش، علاوه بر فعالیت‌هایی که در ابعاد مختلف انجام داد، سعی و تلاش فراوان داشت تا فرهنگ زیارت
ائمه علیه‌السّلام را در میان
شیعیان رونق بخشد تا بدین وسیله؛ اولا: به شیعیان بفهماند که عدم حضور ظاهری
معصوم علیه‌السّلام نمی‌تواند مانع از ارتباط با آنان بشود و ثانیا زمینه کافی برای غیبت کبرا به این ترتیب آماده شود.
از این رو، آخرین فصل، به متن و ترجمه زیارتنامه‌هایی که وی به شاگردان خویش آموزش داده، اختصاص دارد.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده مؤلف، در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها، به ذکر منابع و توضیح برخی از کلمات متن پرداخته است.
کتابخانه مهدویت،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
