ابوالقاسم حسن بن بشر بصری آمدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آمِدی، حسن بن بِشر بن یحیی بصری، مکنّی به ابوالقاسم (د ۳۷۱ق/۹۸۱م)، نحوی و ناقد
شعر بود.
اصل او از آمد، ولی تولّد و وفاتش در
بصره بود.
معاصر
ابن ندیم بود و نزد بزرگانی چون
علی بن سلیمان ابن اخفش ،
ابن اسحاق زجاج ،
حامض ،
ابن سراج ،
ابن درید و
نفطویه و غیره شاگردی کرد.
شعر خوب می‌گفت و در نقد شعر استاد و به گفتۀ ابن ندیم «ملیح التّصنیف و جیّد التّألیف» بود.
در جوانی به عنوان کاتبِ
ابوجعفر هارون بن محمد ، رسول حکمران عمان در
بغداد ، به کار مشغول شد، و سپس در زادگاه خویش به خدمت دستگاه اوقاف درآمد.
تألیفات آمدی بسیار است.
از جمله اینها را می‌توان نام برد:
۱. کتابُ الْموازَنَهِ بینَ الطّائیّیین ابی تَمّام و البُحتُری فی الشّعر.
این کتاب مهم‌ترین اثر آمدی است که در ۱۸۷۰م در آستانه (استانبول) به چاپ رسیده و محمّدولد آن را به ترکی برگردانده و در ۱۳۱۱ق/۱۸۹۳م منتشر کرده است.
نویسنده از [ابوتمّام طایی]] (د ۲۳۱ق/۸۴۵م) و
بُحتری طایی (د ۲۸۰ق/۸۹۳م) به عنوان بهترین شاعرانی که به شیوۀ گذشتگان شعر گفته‌اند، یاد کرده، مضامین اشعار آن دو را با هم سنجیده و بی‌آنکه به برتری یکی بر دیگری
حکم کند، عظمت ادبی و هنری این دو شاعر را نشان داده است.
۲.
المؤتلَف و المختلَف ، دربارۀ اسماء و کنیه‌ها و القاب و انساب شعرا، که
سیوطی در ضبط اسماء شعرا در کتاب
شرح شواهد المغنی بدان استناد جسته است.
۳. معانی شعر البُحتری که
شرح دیوان بحتری است.
۴.
النثر المنظوم .
۵. الخاص و المشترک در معانی شعر.
۶. تفضیل شعر امرئ القیس علی الجاهلّیین.
۷. تبیین غلط قُدامه بن جعفر فی کتاب نقدالشّعر.
۸. کتاب فعلت و افعلت.
۹.
شرح الحماسه (
الحماسه گزیده‌هایی است از اشعار عرب، تألیف ابوتمّام حبیب بن اوس طایی).
۱۰. شدّة حاجة الانسان الی ان یعرف نفسه.
۱۱. دیوان شعر.
(۱) ابن ندیم، فهرست، بیروت، دار المعرفه، ص ۲۲۱.
(۲) بغدادی، اسماعیل پاشا، ایضاح المکنون، استانبول، ۱۳۶۴ق، ۱/۲۲۵؛
(۳) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م، ۱/۴۶۲، ۶۹۱، ۷۷۹، ۲/۱۲۵۵، ۱۴۴۷، ۱۶۲۷، ۱۸۸۹، ۱۹۲۸.
(۴) خوانساری، محمدباقر، روضات الجنّات، بیروت، دارالکتاب العربیه، ۳/۷۵؛ دائره‌المعارف الاسلامیه.
(۵) زرکلی، خیرالدّین، الأعلام، چ ۲، ۲/۱۹۹.
(۶) فاخوری، حنا، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمۀ عبدالحمید آیتی، تهران، ۱۳۶۳ش، صص ۵۴۹-۵۵۰.
(۷) قمی، عباس، الکنی و الالقاب، تهران، ۱۳۹۷ق، ۲/۸.
(۸) کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۳/۲۰۹-۲۱۰.
(۹) مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش، ۱/۶۱.
دانشنامه بزرگ اسلامی، بنیاد دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آمدی»، ج۲، ص۴۹۷.
