ابوالحسن علی بن احمد حریشی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حُرَیشی، علی بن احمد،
کنیه‌اش ابوالحسن،
محدّث و
فقیه مالکی مغربی قرن یازدهم و دوازدهم می‌باشد.
وی به حُرَیش، قبیله‌ای در منطقه بربر، منسوب است.
وی در حدود ۱۰۴۲ در فاس متولد شد
و در همان‌جا به تحصیل علوم گوناگون، به‌ویژه
حدیث، پرداخت.
از جمله استادان و مشایخ حدیثی او این اشخاص بودند:
عبدالقادر فاسی که حریشی کتب ستّه را نیز از وی روایت کرده است
دو فرزند فاسی،
ابوزید عبدالرحمان و
محمدابوسالم عبداللّه عیاشی؛
محمد بن عبداللّه خَرَشی؛
عبدالباقی زرقانی؛
ابراهیم کورانی و
محمد بن سلیمان رُدانی.
برخی شاگردان حریشی و ناقلان حدیث از او عبارت‌اند از:
محمد بن قاسم جسوس؛
احمد بن مبارک سجلماسی، که اجازه روایت کتاب
صحیح بخاری را از حریشی داشت؛
عمر بن عبداللّه فاسی؛
ادریس بن محمد حافظ عراقی؛
محمد بن طالب تاوُدی و
احمد ماکودی.
گفته‌اند که فرزند حریشی، عبدالقادر، کاتبِ حاکم فاس، ابوعبداللّه رَوسی، بود و این امر موجب تسهیل دستیابی حریشی به مناصب علمی و تدریسی شده بود.
حریشی سالهای پایانی عمر را در
مدینه سپری کرد. وی در مسجدالنبی به تدریس مُوَطّأ
مالک بن انس پرداخت.
عبدالرحمان انصاری به حضور خود در حلقه این درس اشاره کرده است.
محمد بن قاسم جسوس، شاگرد حریشی، وی را
امام علم حدیث در عصر خود دانسته است،
ولی برخی معاصران حریشی در ارزش علمی کتابهای او تردید کرده و از جمله گفته‌اند که آثار وی غالباً شرح کتابهای دیگر بوده است و بیش از آن‌که او خود نظریه‌ای بپردازد، به شرح یا تلخیص آرای دیگران پرداخته است.
عبداللّه بن عبدالسلام جسوس او را در اشعاری هجو کرده است، که البته در این مورد احتمال مخالفتهای شخصی و خانوادگی وجود دارد.
حریشی در مدینه فوت کرد و در بقیع دفن شد.
سال درگذشت او را مخلوف
بعد از ۱۱۲۰ و دیگران میان ۱۱۴۳ تا ۱۱۴۵ ذکر کرده‌اند،
اما از سخن عبدالرحمان انصاری
ــکه گفته است پدرم عبدالکریم بعد از مرگ حریشی، شرح الموطّأ او را در ۱۱۴۲ کامل کردــ چنین برمی‌آید که او قبل از ۱۱۴۲ درگذشته است.
آثار حریشی، شرح یا تلخیص کتابهای دیگرند. از جمله شرحهای اوست: شرح الموطّأ مالک، و شرحِ المختصر
خلیل بن اسحاق، هر دو در
فقه مالکی؛ شرح الشفا بتعریف حقوق المصطفی، اثر قاضی عیاض، شرح العقیدة
ابوالحسن نوری؛ و شرح منظومه
ابن‌زکری تِلِمسانی.
همچنین این کتاب‌ها را تلخیص کرده است:
نَفْحُ الطِیب مِن غصن الاَندلُسِ الرَطِـیب، تألیف
احمد مَقَّری تِلِمسانی؛ الاِصابة فی معرفة الصحابة، اثر
ابن‌حجر عسقلانی؛ اللالی المصنوعة فی الاحادیث الموضوعة، اثر
جلال‌الدین سیوطی
.
منابع :
(۱) ابن‌سوده، دلیل مؤرّخ المغرب الأقصی، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۷.
(۲) عبدالرحمان انصاری، تحفةالمحبین و الاصحاب فی معرفة ماللمدنیین
من الانساب، چاپ محمد عروسی مطوی، تونس ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
(۳) اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج ۱، در حاجی‌خلیفه، ج ۵.
(۴) محمد بن محمد زبیدی، تاج‌العروس
من جواهر القاموس، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
(۵) محمد بن
طیب قادری، نشر المثانی لاهل القرن الحادی عشر و الثانی، قسم ۳، چاپ محمد حجّی (و) احمد توفیق، در موسوعة اعلام المغرب، ج ۵، چاپ محمد حجّی، بیروت: دارالغرب الاسلامی، ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
(۶) محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الأثبات، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۷) محمد بن محمد مخلوف، شجرة النور الزکیة فی طبقات المالکیة، قاهره ۱۳۴۹ـ ۱۳۵۰، چاپ افست بیروت.
(۸) محمدخلیل بن علی مرادی، سلک الدرر فی اعیان القرن الثانی عشر، چاپ اکرم حسن علبی، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حُرَیشی»، شماره۶۰۶۰.
