ابواب فقه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
يكى از مهمترين جلوه‌هاى تحولات در
فقه، كيفيت دسته‌بندى مباحث فقهى و دگرگوني هائى است كه در اعصار مختلف به گونه‌هاى متفاوت در اين زمينه بوجود آمده است.
در فقه شيعه نخستين تقسيم‌بندى صريح را در
كتاب هاى: مراسم تأليف سلار ديلمى (متوفى ۴۴۸) و المبسوط تأليف
شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰) و كافى تأليف أبوالصلاح حلبى (متوفی قرن پنجم) مى‌توان مشاهده كرد كه ابواب فقه را به عبادات، محرمات و احكام تقسيم نموده‌اند.
شايعترين تقسيم‌بندى مباحث فقه نزد فقهاى شيعه دسته‌بندى محقق حلى در شرايع است كه
كتاب خود را در چهار بخش تدوين كرده است: عبادات، عقود، ايقاعات و احكام.
شهيد اول (متوفى ۷۸۶) در
كتاب القواعد والفوائد در توضيح اين تقسيم‌بندى مى‌گويد: هدف حكم شرعى يا آخرت است و يا دنيا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نيز اگر به تعبير لفظى احتياج داشته باشد به دو گروه تقسيم مى‌شود: عقود (عبارت لفظى از دو نفر) و ايقاعات (عبارت لفظى از يك نفر) و آنچه به تعبير لفظى احتياج ندارد در گروه احكام آورده مى‌شود.
گرچه فاضل مقداد (متوفى ۸۲۶) و فيض كاشانى (متوفى ۱۰۹۰) دسته‌بندى جديدى را ارائه داده‌اند، ولى تقسيم‌بندى محقق حلى همچنان در
كتب فقهى شيعه پابرجا مانده و پيروى شده است.
هر قسم از چهار قسم در تقسیم بندی محقق حلی را
كتاب هايى است كه هر
كتاب را بر مقاصد و فصول يا اركان و اطراف و فصول يا بر ابواب و فصول يا غير اين ها بحسب اختلاف تعبير و بيان مؤلفان، تقسيم كرده‌اند كه در حقيقت عنوان «
كتاب» به منزله عنوان «جنس» است براى انواع و اصناف و فروع، كه به منزله اشخاص و جزئيات بشمار مى‌آيد.
كليات
كتب فقه بترتيب مسطور در
كتاب شرائع بدين قرار است:
قسم اول (عبادات) را ده
كتاب زير است:
•
كتاب طهارت•
كتاب صلاة•
كتاب صوم•
كتاب اعتکاف•
كتاب زکات•
كتاب خمس•
کتاب حج•
کتاب عمره•
کتاب جهاد•
کتاب امر به معروف و نهی از منکر.
قسم دوم (عقود) را هفده
كتاب است بدين قرار:
•
كتاب تجارت•
كتاب رهن•
كتاب مفلّس•
كتاب حجر•
كتاب ضمان•
كتاب صلح•
كتاب مضاربه•
كتاب مزارعه و مساقات•
كتاب وديعه•
كتاب عاريه•
كتاب اجاره•
كتاب وكالت•
كتاب وقوف و صدقات•
كتاب هبات•
كتاب سبق و رمايه•
كتاب وصايا•
كتاب نكاح
قسم سيم (ايقاعات) را يازده
كتاب است بدين قرار:
•
كتاب طلاق•
كتاب خلع و مباراة•
كتاب ظهار.
احكام «كفارات» به عنوان «لواحق» اين
كتاب آورده شده است.
•
كتاب ايلاء•
كتاب لعان•
كتاب عتق•
كتاب تدبير و
مكاتبه و استيلاد•
كتاب اقرار•
كتاب جعاله•
كتاب ايمان•
كتاب نذر
قسم چهارم (احكام و سياسات) را دوازده
كتاب است بدين قرار:
•
كتاب صيد و ذباحه• اطعمه و اشربه•
كتاب غصب•
كتاب شفعه•
كتاب احياء موات•
كتاب لقطه•
كتاب فرائض•
كتاب قضاء•
كتاب شهادات•
كتاب حدود و تعزيرات
•
كتاب قصاص•
كتاب ديات.
گروه پژوهشی ویکی فقه
