• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌نور نظام‌الدین یحیی بن عبدالرحمن جعفری طیاری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اِبْنِ نور، نظام‌الدین یحیی بن حکیم نورالدین عبدالرحمن جعفری طیاری معروف به ابن نور یا ابن حکیم (۶۸۵-۷۶۰ق/۱۲۸۶-۱۳۵۹م)، موسیقی‌دان، خطاط، محدث و شاعر سده ۸ق/۱۴م است.


وی در بغداد متولد شد. پدر او نورالدین چشم پزشکی ماهر و ثروتمند بود و ابن نور با استفاده از امکاناتی که پدرش فراهم آورده بود،
[۱] ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، ج۶، ص۱۸۵، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
به تحصیل پرداخت. ابن نور خوشنویسی توانا بود و به‌ویژه کوفی و مَعقلی را در کمال استادی می‌نوشت.
[۲] صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج۱۲، ص۱۴۰، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
[۳] زرکلی، اعلام، ج۸، ص۱۵۳.

برای انجام فریضۀ حج به مکه رفت و مقارن دوران زمامداری ملک ناصرالدین محمد بن قلاوون دهمین فرد از ممالیک بحری مصر
[۴] زامباور، معجم الانساب، ج۱، ص۱۶۲، قاهره، ۱۹۵۱م.
از آن‌جا رهسپار مصر شد و یک چند در قاهره و آنگاه مدتی در دمشق در خدمت نجم‌الدین وزیر به سر برد و با کسب فیض از مشایخ آن دیار
[۵] بستانی، ج۴، ص۱۱۲.
به زادگاه خود، بغداد بازگشت و اندکی بعد در آن‌جا درگذشت.
[۶] زرکلی، اعلام، ج۸، ص۱۵۳.
سال درگذشت او را به اختلاف ٧٦٠/١٣٥٩م
[۷] بستانی، ج۴، ص۱۱۲.
یا ٧٦١ق/١٣٦٠م
[۸] صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج١٢، ص١٣٩، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
و حتی بعد از ٧٧٠ق/ ١٣٦٩م
[۹] ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، ج٦، ص١٨٦، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
نوشته‌اند که شاید دو قول نخستین به حقیقت نزدیک‌تر باشد.

در آغازِ کار در بغداد به خطاطی و نوشتن احکام دیوانی اشتغال ورزید.
[۱۰] زرکلی، اعلام، ج۸، ص۱۵۳.


وی به گردآوری حدیث علاقۀ بسیار داشت و بدین منظور به دمشق و قاهره سفر کرد.
[۱۱] صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج١٢، ص١٣٩، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
[۱۲] ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، ج٦، ص١٨٥، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
اگر چه اثری در این رشته از او به جای نمانده است، با این‌همه می‌توان او را محدث شناخت.

ابیاتی که صفدی و ابن حجر از او نقل کرده‌اند نیز، می‌تواند بیانگر ذوق ادبی او باشد.
[۱۳] صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج١٢، ص١٤٠-١٤٢، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
[۱۴] ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، ج٦، ص١٨٥-١٨٦، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.


با آن‌که ابن نور در موسیقی هم دستی داشته، متأسفانه در این رشته اثری از او به جای نمانده است. تنها از عبارت صفدی که می‌گوید: «در دانش موسیقی استاد بود و اقوال و اعمال ساختۀ او در شام و مصر بین اهل این فن رواج داشت»،
[۱۵] صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج۱۲، ص۱۴۰، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
معلوم می‌شود که وی در ساختن تصنیف و آهنگ‌های ضربی مهارتی داشته است، زیرا قول و عمل نوعی تصنیف همراه با شعر عربی و دارای طریقۀ جدول و میانخانه (صوت) و تشییعه (بازگشت) بوده است.
[۱۶] مراغی، عبدالقادر بن غیبی، جامع الالحان، به کوشش تقی بینش، ج۱، ص۲۴۱، تهران، ۱۳۶۶ش.


(۱) ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
(۲) بستانی.
(۳) زامباور، معجم الانساب، قاهره، ۱۹۵۱م.
(۴) زرکلی، اعلام.
(۵) صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
(۶) مراغی، عبدالقادر بن غیبی، جامع الالحان، به کوشش تقی بینش، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۷) کرنکو سالم، مقدمه بر الدرر (نک‌ : هم‌، ابن حجر).

۱. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، ج۶، ص۱۸۵، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج۱۲، ص۱۴۰، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
۳. ↑ زرکلی، اعلام، ج۸، ص۱۵۳.
۴. ↑ زامباور، معجم الانساب، ج۱، ص۱۶۲، قاهره، ۱۹۵۱م.
۵. ↑ بستانی، ج۴، ص۱۱۲.
۶. ↑ زرکلی، اعلام، ج۸، ص۱۵۳.
۷. ↑ بستانی، ج۴، ص۱۱۲.
۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج١٢، ص١٣٩، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، ج٦، ص١٨٦، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
۱۰. ↑ زرکلی، اعلام، ج۸، ص۱۵۳.
۱۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج١٢، ص١٣٩، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
۱۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، ج٦، ص١٨٥، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
۱۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج١٢، ص١٤٠-١٤٢، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
۱۴. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد علی، الدرر الکامنه، ج٦، ص١٨٥-١٨٦، به کوشش سالم کرنکو و شرف‌الدین احمد، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
۱۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، اعیان العصر و اعوان النصر، ج۱۲، ص۱۴۰، نسخۀ خطی احمد ثالث استانبول، شم‌ ۳۱۰، آ.
۱۶. ↑ مراغی، عبدالقادر بن غیبی، جامع الالحان، به کوشش تقی بینش، ج۱، ص۲۴۱، تهران، ۱۳۶۶ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن نور»، ج۵، ص۱۸۷۳.    


رده‌های این صفحه : تراجم | شاعران | محدثین اهل سنت | هنرمندان
جعبه ابزار