ابن‌مفتاح ابوالحسن عبدالله بن ابی‌القاسم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ مِفْتاح، ابوالحسن عبدالله‌بن ابی‌القاسم (د ۸۷۷ق/۱۴۷۲م)،
فقیه زیدی بود.
از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست.
تنها می‌دانیم که از موالی
بنوحجّی و ساکن غضران از قراء شمال
صنعا بوده
و احتمالاً نزد امام
زیدیان احمد بن یحیی، معروف به ابن مرتضی، درس خوانده است.
یحیی بن محمد بن صالح بن حنش که
رثاء او را گفته، تنها از او حکایتی نقل کرده است و این لزوماً دال بر استفاده علمی از او نیست.
شهرت ابن مفتاح بیشتر به سبب تلخیص اثر مهم
ابن مرتضی در
فقه زیدی با عنوان الغیث المدرار المفتح لکمائم الازهار است که شرحی مفصل بر الازهار فی
فقه الائمة الاطهار ، اثر خود ابن مرتضی است.
این تلخیص که المنتزع المختار من الغیث المدرار نام گرفته، اگرچه به دید تحقیق به پایه بعضی شروح الازهار نمی‌رسد، اما گفته شده که به دلیل وفق آن با مراد مصنف مطلوب
زیدیان واقع شده است،
تا آن‌جا که به نقل
جنداری نسخه‌های آن غیر قابل حصر بوده است.
وجود ۶۰ نسخه خطی در کتابخانه صنعا، صحت این ادعا را تأیید می‌کند.
احمد بن یحیی بن حابس صعدی (د ۱۰۱۶ق) تکمله‌ای بر المنتزع ابن مفتاح دارد که نسخه خطی آن در موزه بریتانیا یافت می‌شود
المنتزع در ۴ جلد با حواشی مختلف در ۱۳۳۲ق در قاهره به چاپ رسیده و بار دیگر در ۱۳۴۱ق در صنعا تجدید چاپ شده است.
جنداری
اثر دیگری را نیز با عنوان تعلیقة علی التذکرة به ابن مفتاح نسبت داده است.
ابن مفتاح در صنعا درگذشت و همان‌جا به
خاک سپرده شد.
(۱) ابن ابی الرجال، احمد، مطلع البدور و مجمع البحور، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
(۲) ابن مفتاح، عبدالله، المنتزع المختار، صنعا، ۱۳۴۱ق.
(۳) جنداری، احمد، «تراجم الرجال المذکورة فی شرح الازهار»، مقدمة المنتزع المختار (نک: ابن مفتاح در همین مآخذ).
(۴) زباره، محمد، ائمة الیمن، تعز، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
(۵) شوکانی، محمد، البدر الطالع، قاهره، ۱۳۴۸ق.
(۶) صنعا، خطی.
(۷) عمری، حسین عبدالله، مصادر التراث الیمنی فی المتحف البریطانی، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن مفتاح»، ج۴،ص۱۷۹۱.
