ابن‌مسدی ابوبکر محمد بن یوسف ازدی مهلبی غرناطی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ مَسْدی، ابوبکر، محمد بن یوسف بن موسی ازدی مُهَلّبی، غرناطی ملقب به جمال‌الدین (۵۹۹ - شوال ۶۶۳ق/۱۲۰۳- ژوئیه - اوت ۱۲۶۵م)،
محدث ، مقری و
فقیه اندلسی است.
کنیه وی را «ابوالمکارم» نیز گفته‌اند. مسدی نام
جد اعلای او، زید بن روح بن عبدالله و موطن اصلیش ظاهراً غرناطه بوده است.
در ۳ سالگی، پدربزرگش به‌او خرقه
تصوف پوشانید
و در فاصله ۶۱۰ -۶۲۰ق در
اندلس به استماع از مشایخ آن دیار پرداخت و پس از ۶۲۰ق جهت فراگیری دانش مسافرت‌های بسیار نمود و از این رو او را رحّال خوانده‌اند.
در حلب از ابومحمد علوان، در دمشق از ابوالقاسم
ابن صصری، در مصر از فخرالدین فارسی، در اسکندریه از محمد بن عبّاد حرّانی، در فاس از ابوالبقایعیش بن عدیم و ابومحمد
ابن زیدان و در تونس و تلمسان از برخی
مشایخ دیگر استماع نمود.
قرائت را نیز از عبدالصمد بلوی، ابوالقاسم
ابن عیسی و محمد بن علی سبتی فراگرفت.
کسان بسیاری از او
حدیث شنیده و روایت نموده‌اند که از آن جمله می‌توان علم‌الدین دواداری، مجدالدین عبدالله بن محمد طبری، دمیاطی، ابوالیمن
ابن عساکر، عفیف‌الدین
ابن مزروع و رضی‌الدین طبری را نام برد.
عده‌ای وی را در نقل
حدیث ضعیف شمرده‌اند.
و شاید یکی از علل تضعیف وی کلماتی بوده که در نکوهش
عایشه بیان نموده است.
ابن مسدی، به نقل
ابن مطری، در
مکه در جمع
زیدیه وارد شد و ایشان خطابه حَرَم را به وی واگذار نمودند. گفته شده که بیشتر تألیفات وی نزد زیدیه بوده است.
ذهبی
یادآور شده که او به
تشیع گرایش داشته است، همچنین عبارات ستایش‌آمیز او درباره
ابن عربی تمایل او را به تصوف نشان می‌دهد. با این‌همه
ابن فرحون وی را از
مالکیان به شمار می‌آورد.
ابن مسدی قصیده‌ای در حدود ۶۰۰ بیت در مذمت
معاویه و یاران وی سروده بوده که ذهبی
آن را نزد
ابن مطری دیده است. وی سرانجام به حیله در
مکه به قتل رسید و خونش پایمال شد.
مقری اشعار او و نیز آثار او را در
فقه و
حدیث می‌ستاید.
تنها اثر موجود او المسلسلات، در حدیث است که به صورت خطی در مجموعه ۱۰۳ کتابخانه ظاهریه دمشق نگهداری می‌شود.
معجم الشیوخ، شامل ۳ مجلد بزرگ که شرح حال ۴ هزار شیخ در آن آمده بود.
این کتاب مورد استفاده ذهبی و
ابن رافع سلامی قرار گرفته است.
مناقب الصدّیق، که صفدی
آن را دیده است.
منسک کبیره در مذاهب
اعلام الناسک باعلام المناسک، در
حج محود الائتلاف بین الاجماع و الاختلاف، در مذاهب
المسند الغریب، در مذاهب علمای متقدم و متأخر.
۱)
ابن جزری، محمد، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق۱۹۳۳/ م.
۲)
ابن حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹-۱۳۳۱ق.
۳)
ابن رافع سلامی، محمد، تاریخ علماء بغداد، به کوشش عباس عزاوی، بغداد، ۱۳۵۷ق/۱۹۳۸م.
۴)
ابن فرحون، ابراهیم، الدیباج المذهب، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، ۱۳۵۱ق.
۵) مصطفی بن عبداللّه حاجی‌خلیفه، کشف‌الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۶) ذهبی، محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
۷) ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش بشار عواد معروف و محیی‌هلال السرحان، بیروت ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۸) ذهبی، محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
۹) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش س ددرینگ، بیروت ۱۳۸۹ق/۱۹۷۰م.
۱۰) ظاهریه، خطی (حدیث).
۱۱) مقری، احمد، نفح الطیب، به کوشش یوسف محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م .
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن مسدی»، شماره۱۷۶۲.
