ابن‌قانع ابوالحسین عبدالباقی بن قانع اموی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ قانِع، ابوالحسین عبدالباقی بن قانع بن مرزوق اموی (۲۵
ذیقعده ۲۶۵- ۷
شوال ۳۵۱ق/۱۹ ژوئیه ۸۷۹ - ۸ نوامبر ۹۶۲م)، محدث بغدادی و نویسنده شرح حال
صحابه بود.
وی از موالی
بنی امیه بود و به همین جهت او را اموی خوانده‌اند.
براساس آنچه در برخی منابع آمده، او
مذهب
حنفی داشته است،
ولی از آن‌جا که
طوسی نام وی را در
الفهرست
و
رجال خود
آورده، برخی از متأخرین او را از
امامیه دانسته‌اند.
خطیب بغدادی پس از اشاره به
تضعیف ابن قانع از سوی
برقانی ،
توثیق وی را توسط جمعی از مشایخ
بغداد نقل کرده و ضمناً یادآور شده که ابن قانع در دو سال آخر عمر دچار اختلاط شده است.
به گفته ذهبی
او فردی
کثیر السفر بوده و شیوخ بسیاری داشته که از مهم‌ترین آنان ح
ارث بن ابی اسامه صاحب مسند را می‌توان نام برد.
از جمله شاگردان و راویان او نیز می‌توان از
ابوالحسن دارقطنی ،
حاکم نیشابوری ،
ابوبکر جصّاص ،
ابوعلی ابن شاذان و
ابوبکر دوری نام برد.
مهم‌ترین اثر ابن قانع کتاب
معجم الصحاب ه اوست که در آن اصحاب
پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- را بر شمرده و از هر یک حدیثی مسند آورده است.
دو نسخه خطی ناقص از آن در کتابخانه‌های کوپریلی استانبول
و ظاهریه دمشق نگهداری می‌شود.
ابن فتحون کتابی درباره اغلاط ابن قانع در این کتاب نوشته است.
از دیگر آثار او
الفوائ د است که نسخه خطی آن در کتابخانه ظاهریه وجود دارد.
طوسی در
الفهرست
از یکی از آثار وی با عنوان
السنن عن اهل البیت -علیهم‌السلام- یاد کرده است.
(۱) احمد ابن حجر، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۰ق.
(۲) ابن خلکان، وفیات.
(۳) احمد ابن قانع، ط، معجم الصحابة، نسخة خطی کوپریلی، شم ۴۵۲.
(۴) علی ابن ماکولا، الاکمال، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
(۵) احمد جصاص، احکام القرآن، به کوشش محمد صادق قمحاوی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۶) حاجی خلیفه، کشف.
(۷) احمد خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.
(۸) علی دارقطنی، السنن، به کوشش عبدالله هاشم یمانی، مدینه، ۱۳۸۶ق.
(۹) محمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم زیبق، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(۱۰) محمد ذهبی، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
(۱۱) محمد طوسی، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
(۱۲) محمد طوسی، الفهرست، مشهد، ۱۳۵۱ش.
(۱۳) ظاهریه، خطی (مجامیع).
(۱۴) فهرس مجامیع المدرسة العمریة، به کوشش یاسین محمد سواس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
(۱۵) کوپریلی، خطی.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن قانع»، ج۴، ص۱۶۲۸.
