• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌ظهیره ابوالسعادت‌ جلال‌الدین‌ محمد بن‌ ابی‌البرکات‌ مکی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابوالسعادت‌ محمد بن‌ ابی‌البرکات‌، فقیه‌ شافعی ‌و قاضی‌ مکه‌، یکی از شخصیت‌های خاندان ابن‌ظهیره می‌باشد؛ اِبْن‌ِ‌ظَهیره‌، عنوان‌ افراد خاندانی‌ از بنی‌مخزوم‌ که‌ در سده‌های‌ ۹ و ۱۰ق‌/۱۵ و ۱۶م‌ به‌ شهرت‌ رسیدند و در مکه ‌عهده‌دار افتاء، قضا و تدریس‌ بودند.



ابوالسعادت‌ محمد بن‌ ابی‌البرکات‌ محمد بن‌ محمد بن‌ حسین‌ بن‌ علی‌ بن‌ احمد بن‌ عطیة بن‌ ظهیرة مخزومی‌، ملقب‌ به‌ جلال‌الدین‌ (۷۹۵-۸۶۱ق‌/۱۳۹۳-۱۴۵۷م‌)، فقیه‌ شافعی ‌و قاضی‌ مکه‌. کنیه دیگر وی‌ ابوالخیر است‌. او در مکه‌ زاده‌ شد.


وی در مکه قرآن ‌و مقدمات‌ علوم ‌را فراگرفت‌. سپس‌ فقه را نزد غیاث‌الدین‌ گیلانی ‌و جمال‌الدین‌ بن‌ ظهیره ‌ و ابن‌جزری‌ و اصول‌ عقاید را نزد ابوعبدالله‌ و انوغی‌ و نیز بساطی‌ که‌ به‌ مکه‌ آمده‌ بود، فراگرفت‌ و در آن‌ علم‌ از بساطی‌ بسیار بهره‌ جست‌ و از شیوخی‌ چون‌ ابن‌حجر عسقلانی‌ حدیث‌ شنید و تنوخی ‌و هیثمی ‌و بلقینی ‌و ابن‌ملقن‌ و دیگران‌ به‌ وی‌ اجازه‌ دادند.


وی از استادش‌ گیلانی‌ و دیگران‌ اجازه افتاء و تدریس‌ یافت‌ و در ۸۱۲ق‌ به‌ جای‌ پدر به‌ قضای‌ مکه‌ منصوب‌ شد. در ۸۲۰ق‌ خطیب‌ آنجا گردید و چون‌ با او مخالفت‌ شد، از تصدی‌ آن‌ سرباز زد. سپس‌ در ۸۲۲ق‌ به‌ جای‌ خطیب‌ ابن‌ محب‌الدین‌ ابوالفضل‌ نویری‌ به‌ نظارت‌ مسجدالحرام ‌و امور حسبه‌ در مکه‌ تعیین‌ شد و پس‌ از عزل‌ و نصبی‌ چند و وفات‌ رقیبش‌ ابوالفضل‌ در ۸۲۷ق‌ به‌ قاهره ‌مسافرت‌ کرد و به‌ همان‌ وظایف‌ پرداخت‌. لیکن‌ به‌ زودی‌ برای‌ کسب‌ مقام‌ قضا به‌ مکه‌ بازگشت‌ و بازپس‌ از عزل‌ و نصبی‌ چند در ربیع‌الثانی‌ ۸۴۶ از قضای‌ مکه‌ کناره‌ گرفت‌ و به‌ مدینه‌ رفت‌. در آن‌جا به‌ تدریس‌ فقه‌ و اصول‌ و دیگر علوم‌ پرداخت‌ و بارها به‌ قضا منصوب‌ شد و به‌ هنگام‌ مرگ‌ نیز در مسند قضا بود.


سخاوی‌ که‌ ابوالسعادت‌ را بسیار ستوده‌، او را در ۸۵۶ق‌ در مکه‌ دیده‌ و از محضر او بهره‌ برده‌ است‌. همو با استناد به‌ گفته ابن‌حجر و بساطی‌، ابوالسعادت‌ را رئیس‌ مکه‌ و شیخ‌ حجاز و بلاد مجاور آن‌ و یگانه‌ فقیه‌ شافعی‌مذهب‌ آن‌ دیار خوانده‌ است.


سخاوی به‌ نقل‌ از مقریزی ‌آثاری‌ چون‌ تکمله شرح‌ الحاوی‌ در فقه‌، المناسک‌، تعلیق‌ علی‌ جمع‌ الجوامع‌ و ذیل‌ علی‌ طبقات‌ الفقهاء سبکی‌ را به‌ وی‌ نسبت‌ داده‌ است.
سیوطی افزون‌ بر آثار مذکور از تکمله وی‌ بر محط الرجال‌ جمال‌الدین‌ امیوطی در فقه‌ نیز نام‌ برده‌ است‌.


۱. سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱۱، ص۱۰۵، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌.    
۲. سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۹، ص۲۱۴-۲۱۶، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌.    
۳. سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۹، ص۲۱۴-۲۱۶، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌.    
۴. سیوطی‌، نظم‌ العقیان‌ فی‌ اعیان‌ الاعیان‌، ج۱، ص‌۱۶۷، به‌ کوشش‌ فیلیپ‌ حتی‌، نیویورک‌، ۱۹۲۷م‌.    



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌ظهیره»، شماره۱۴۵۱.    




جعبه ابزار