ابن‌صائغ زین‌الدین عبدالرحمان بن یوسف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ صائِغ، عبدالرحمان بن یوسف ملقب به زین‌الدین، خطاط سده‌های ۸ و ۹ق/۱۴ و ۱۵م در
مصر می‌باشد.
وی که به سبب پیشه زرگری پدرش
ابن صائغ نامیده شده است، پیش از ۷۷۰ق/۱۳۶۹م در
قاهره به دنیا آمد و در همان شهر پرورش یافت.
خط منسوب را از استادش نوروَسیمی آموخت و ملازم وی بود تا آنکه در کتابت قلم نسخ از او پیشی گرفت.
ابن صائغ در آغاز از شیوه
ابن عفیف پیروی می‌کرد و در این سبک از ابوعلی زفتاوی بهره می‌گرفت، اما سرانحام خود شیوه‌ای تازه برگزید که بین روش کتابت
ابن عفیف و
شهاب الدین غازی بود.
ابن صائغ مکتب‌هایی در بعضی از مدارس قاهره ایجاد کرد و به تعلیم خط پرداخت و مردم گروه گروه از آموزش او بهره گرفتند.
رسم «شهادة» یا «اجازه» را که نشان به کمال رسیدن خطاطان و مجوز آنان در
تعلیم دادن و دیگران و نوشتن نام خویش بر قطعه است، او در مصر پدید آورد.
ابن صائغ را شیخ الکُتّاب زمان خود خوانده‌اند و نوشته‌اند که جمیع اقلام خط را خوش می‌نوشت.
وی شیخی ظریف، هوشیار و نکته سنج بود و اشعار و نوادر بسیار می‌دانست.
در اواخر عمر به سبب ناتوانی از کار بازماند و سرانجام در ۸۴۵ق/۱۴۴۲م در حالی که بیش از ۸۰ سال از عمرش سپری شده بود، درگذشت و روز بعد در گورستان جوشن به خاک سپرده شد.
ابن صائع دوران زندگانیش را به کتابت
قرآن کریم و کتاب‌ها و قصاید متعدد گذراند. آنچه از آثار او برجای مانده، عبارت است از:
۱. قرآنی به قلم مُحَقق در اندازه ۸۲ئ۵/۱۰۸ سانتی متر، کتابت شده در ۸۰۱ق/۱۳۹۹م که در کتابخانه ملی قاهره نگهداری می‌شود؛ ۲. قرآنی به قلم ثلث، کتابت شده در ۸۱۴ق/۱۴۱۱م برای سلطان ناصر فرج بن برقوق، محفوظ در دارالفن الاسلامی قاهره
۳. قرآنی به قلم ثلث، مضبوط در کتابخانه چستربیتی دوبلین
۴. کتیبه‌ای شامل
سوره فتح و جز آن بر دیوارهای
مسجد نبوی .
از
ابن صائغ کتابی به نام تحفة اولی الالباب فی صناعة الخط و الکتاب بر جای مانده که در ۱۹۶۷م در
تونس به چاپ رسیده است.
بررسی آثار بازمانده از
ابن صائغ نشان می‌دهد که با همه ستایشی که نویسندگانی چون
طیبی
از او کرده و وی را یگانه روزگار و جامع محاسن خوشنویسی دانسته‌اند، خوشنویسان ایرانی معاصر او به مراتب از وی خوش‌تر می‌نوشته‌اند. بنابر این داوری این نویسندگان که او را نابغه عصر خوانده و خط او را برتراز دیگر هم روزگاران وی شمرده‌اند،
تنها می‌تواند در مورد خطاطان مصری صادق باشد، نه خوشنویسان همه
سرزمین‌های اسلامی .
(۱) حسینی، محمد مرتضی، حکمة الاشراق الی کتاب الافاق، به کوشش عبدالسلام هارون، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
(۲) زین‌الدین، ناجی، مصور الخط العربی، بغداد، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
(۳) سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق.
(۴) طیبی، محمد، جامع محاسن کتابة الکتاب، به کوشش صلاح‌الدین منجد، بیروت، ۱۹۶۲م.
(۵) کردی، محمد طاهر، مصر، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م.
(۶) منجد، صلاح الدین، معجم المخطوطات المطبوعة، بیروت، ۱۹۷۱م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالرحمان ابن‌صائغ »، شماره ۱۴۰۳.
