ابن‌شاهین ابوحفص عمر بن احمد واعظ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِشاهین، ابوحفص عمر
بن احمد بن عثمان، ملقب به واعظ (
صفر ۲۹۷-
ذیحجه ۳۸۵/ نوامبر ۹۰۹- ژانویه ۹۹۶)،
محدث و رجالی
بغداد بود.
اصل وی از مرورود
خراسان بود
او از ۱۱ سالگی در بغداد به
استماع حدیث پرداخت
و پس از ۳۳۰ق برای استماع از محدثان
دمشق به آن شهر رفت.
وی
سفر هایی نیز به
بصره ،
فارس و
مصر داشته است
از جمله مهم‌ترین مشایخ ابن‌شاهین در حدیث می‌توان از ابوبکر
بن ابی داوود، ابوالقاسم بغوی و
محمد بن محمد باغندی نام برد.
او در
قرائت نیز از ابن‌ابی داوود، ابن‌مجاهد، ابوبکر نقاش و
احمد ابن مسعود زهری بهره جست.
خطیب بغدادی
یادآور شده که ابن‌شاهین نخستین بار در ۳۳۲ق در بصره
حدیث گفته است. برخی از رجال شناسان بر
وثاقت ابن‌شاهین در نقل حدیث تصریح کرده‌اند.
ذهبی
معتقد است که ابن‌شاهین به غوامض و مشکلات حدیث احاطه نداشت و جمعی از اهل حدیث
سهل‌انگاری و اشتباهات وی را گوشزد کرده‌اند.
در منابع اشاره شده که وی
دانش چندانی در
فقه نداشته است.
راویان بسیاری از جمله پسرش عبیدالله
بن عمر،
محمد بن ابی الفوارس،
هلال بن محمد حفار،
احمد بن محمد بَرْقانی و ابوسعد مالینی از او استماع حدیث کرده‌اند
و حسین
بن علی طناجیری از وی قرائت آموخته است.
بنابر نقل خطیب بغدادی
او در بغداد
وفات یافت و در باب حرب کنار
قبر احمد بن حنبل مدفون شد.
ابن‌شاهین دارای آثار بسیاری بوده که شمار آن‌ها را تا ۳۳۰ عنوان ذکر کرده‌اند.
۱.تاریخ اسماء التقات ممن نقل عنهم العلم، این
کتاب به کوشش عبدالمعطی امین قلعحی در بیروت (۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م) به چاپ رسیده است.
مؤلف در این کتاب بیش از هر چیز به اقوال یحیی
بن معین و
احمد بن حنبل استناد جسته است.
در این اثر گاه از رجال ضعیف نیز ذکری به میان آمده است (مثلاً ص ۲۸۲).
ابن‌حجر در سراسر کتاب تهذیب التهذیب آراء رجالی ابن‌شاهین را مورد توجه قرار داده است.
۲. فضائل فاطمة الزهراء (ع)، این اثر که شامل ۳۷ حدیث در فضایل
حضرت زهرا (ع) است، به کوشش
محمد سعید طریحی در بیروت (۱۴۰۵ق/۱۹۸۶۵م) به چاپ رسیده است.
۱. امالی ابن‌شاهین، که قسمت‌هایی از آن در کتابخانه ظاهریه نگهداری می‌شود.
۲. شرح مذاهب اهل السنة.
۳. ما اجتمع عندی من الاحادیث التی بینی و بین رسول‌الله (ص) اربعه رجال.
۴. ناسخ الحدیث و منسوخه، که نسخه‌هایی از آن در کتابخانه پاریس.
(۱) ابن‌تغری بردی، النجوم.
(۲) ابن‌جزری،
محمد، غایة النهایه، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
(۳) ابن‌جوزی، عبدالرحمان، تلبیس ابلیس، قاهره، ۱۳۶۸ق.
(۴) ابن‌حجر عسقلانی،
احمد، الاصابه، به کوشش
محمد سعید زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیه.
(۵) ابن‌حجر عسقلانی،
احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹-۱۳۳۱ق.
(۶) ابن‌شاهین، عمر، تاریخ اسماء الثقات، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
(۷) ابن‌شاهین، عمر، فضائل فاطمة الزهراء (ع)، به کوشش
محمد سعید طریحی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۸) ابن‌ماکولا، علی، الاکمال، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
(۹) حاجی خلیفه، کشف الظنون.
(۱۰) خطیب بغدادی،
احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.
(۱۱) ذهبی،
محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و اکرم البوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
(۱۲) زرکلی، اعلام.
(۱۳) ظاهریه، خطی (مجامیع).
(۱۴) فهرس مجامیع المدرسة العمریه، به کوشش یاسین
محمد سوّاس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌شاهین»، ج۴، ص۱۳۶۴.
