ابن‌سمره ابوالخطاب عمر بن علی جعدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ سَمُره، ابوالخطاب عمر بن علی بن سَمُرة بن حسین بن سَمُرة
جعدی (۵۴۷ - پس از ۵۸۶ق/۱۱۵۲- پس از ۱۱۹۰م)،
فقیه و
مورخ یمنی می باشد.
نسبت
جعدی از
جعدة بن کعب بن ربیعة گرفته شد که نسبش به
مَعَد بن عدنان می‌رسد.
کنیه او را ابوالحفص نیز نوشته‌اند.
ابن سمره در قریه اَنامِر به دنیا آمد و همان‌جا پرورش یافت.
نزد گروهی از جمله
مسعود بن حسّان بن حرب جعدی فقیه معروف به
ابن مهندین ،
اصواب بن تهامی و
سعید بن عمرو بن موسی جرادی قرآن آموخت و
فقه را از
علی بن احمد یهاقری ،
زید بن عبدالله همدانی و
سالم بن مهدی اخفری فرا گرفت و از
احمد بن محمد ابن زیدبن حسان نیز فقه و
ادبیات عرب آموخت.
از دیگر استادان او
محمد بن موسی عمرانی و
طاهر بن یحیی را نام برده‌اند.
در
عدن نیز از
قاضی اثیرالدین استماع
حدیث کرد.
در نواحی مختلف
یمن از جانب طاهر بن یحیی به
قضاء و
افتاء پرداخت. پس به اَبُین رفت و از جانب قاضی اثیرالدین در ۵۸۰ق/۱۱۸۴م به منصب قضای آنجا گمارده شد
و گویا در همان شهر درگذشته است.
ابن سَمُره شهرت خویش را مرهون
کتاب طبقات فقهاءالیمن است که در آن به شرح احوال فقیهان یمن از روزگار
پیامبر (ص) تا عهد خویش پرداخته و آنچه از اخبار و زندگانی و مصنفات آنان به دست آورده، بیان کرده و گاه با تکیه بر کتب
تاریخ و فقه و حدیث و گاه به نقل از شیوخ، حوادث تاریخی آن دوره را شرح داده است. این کتاب در ۱۹۵۷م به کوشش فؤاد سید در قاهره به چاپ رسیده است. طبقات فقهاء الیمن اساس بسیاری از تألیفات بعدی در همین زمینه قرار گرفته است.
جندی ابن سمره را استاد خویش خوانده و تألیف کتاب السلوک خود را مرهون کتاب او دانسته و در شرح احوال متقدمین، بر طبقات وی تکیه کرده است. طبقات فقهاء الیمن مورد استفاده بسیاری از مؤلفان بعدی قرار گرفته است.
حسن بن علی حمیری (د ۶۶۷ق/۱۲۶۹م) بر این کتاب ذیلی نگاشته است.
(۱) ابن ربیع، عبدالرحمان، قرة العیون فی اخبار الیمن المیمون، نسخه عکسی کتابخانه مرکز.
(۲) ابن سمره، عمر، طبقات فقهاء الیمن، به کوشش فؤاد سید، قاهره، ۱۹۵۷م.
(۳) ابن قاضی شهبه، ابوبکر، طبقات الشافعیه، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸ق/ ۱۹۷۸م.
(۴) ابومخرمه، عبدالله، تاریخ ثغر عدن، لیدن، ۱۹۳۶م.
(۵) اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، به کوشش عبدالله جبوری، بغداد، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
(۶) جَنَدی، یوسف، السلوک فی طبقات العلماء و الملوک، نسخه عکسی کتابخانه مرکز.
(۷) خزرجی، علی، العقود اللؤلؤیه، قاهره، ۱۳۲۹ق/۱۹۱۱م.
(۸) سبکی، عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش محمود محمد طناجی، عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۳ق/ ۱۹۶۴م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکزدائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌سمره»، شماره ۱۳۳۳.
