ابن‌خمیس ابوعبدالله مجدالدین حسین بن نصر کعبی جهنی موصلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ خَمیس، ابوعبدالله تاج
الاسلام مجدالدین حسین بن نصر کعبی جُهَنی موصلی (۴۶۶-۵۵۲ق/۱۰۷۴-۱۱۵۷م)،
فقیه
شافعی است.
جهنی منسوب به جُهَینه (روستایی بزرگ در نواحی
موصل )
و کعبی منسوب به
قبیله بنی کعب است.
ابن خمیس در موصل زاده شد
و در آن شهر از ابونصر ابن وَدْعان
حدیث شنید، سپس به
بغداد رفت و در آن‌جا از قاضی ابوبکر شامی، ابوالفوارس بن طِراز (یا طِراد) زینبی، ابن طلحة نَعالی، ابوعبدالله حمیدی و...استماع حدیث کرد و از
ابوحامد غزالی فقه آموخت.
ابن خمیس مدتی
قاضی رَحبة مالک بن طوق بود، سپس به زادگاه خود موصل بازگشت و به تألیف مشغول شد.
پس از ۵۴۰ق بار دیگر به بغداد رفت و به روایت حدیث پرداخت.
از ابن‌خمیس،
سلیمان و علی فرزندان محمد موصلی،
ابوالقاسم عبدالملک بن زید دَوْلَعی،
ابن حاجب صوفی ، مشرَف‌ْ بن مؤید همدانی و ابن مُحِب‌ّ محمد بن محمد نیشابوری استماع حدیث کرده‌اند.
از شاگردان ابن خمیس در
فقه ، ابواسحاق ابراهیم بن نصر موصلی قاضی
سلامیه، شرف الدین ابن ابی عصرون و رضی‌الدین ابوالفضل یونس بن محمد اربلی را نام برده‌اند.
وی سرانجام در زادگاه خود درگذشت.
۱- تحریم الغیبة و ما فیها من العقوبات، نسخه‌ای از آن در
دمشق موجود است؛
۲- مناقب الابرار و محاسن الاخیار، کتابی است در احوال بزرگان
صوفیه، نسخه‌های آن در کتابخانه‌های مختلف از جمله برلین (آلوارت، شم ۹۹۸۰)، ظاهریه،
خدیویه،
صوفیه،
گارت‌ولایپزیگ موجوداست؛
۳- الموضح فی الفرائض، در احکام
ارث بنابر
مذهب شافعی که نسخه آن در کتابخانه چستربیتی آربری، شم موجود است.
جز اینها
ذهبی در سیر
کتابهایی زیر عناوین فرح الموضح علی مذهب زید بن ثابت، نیز اخبار المنامات، لؤلؤة المناسک، منهج التوحید و منهج المرید به وی نسبت داده است.
(۱) ابن خلکان، وفیات.
(۲) محمد بن صابونی، تکملة اکمال الاکمال، به کوشش مصطفی جواد، بغداد، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۷م.
(۳) جامعه، خطی.
(۴) خدیویه، فهرست.
(۵) محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۶) محمد ذهبی، العبر، به کوشش صلاح‌الدین منجد، کویت، ۱۹۶۳م.
(۷) عبدالوهاب سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، قاهره، ۱۳۲۴ق.
(۸) ظاهریه، خطی (تصوف).
(۹) صوفیا، خطی.
(۱۰) یاقوت حموی، معجم البلدان.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن خمیس»، ج۳، ص۱۱۷۱.
