ابن‌حمیده ابوعبدالله محمد بن علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن حُمَیْده، ابوعبدالله
محمد بن علی (۴۸۶-۵۵۰ق /۱۰۹۳- ۱۱۵۵م)،
نحوی، ادیب،
لغوی حلّی است.
انتساب او به
حلّه بی گمان به لحاظ سکنی، و نه تولد وی در آن
شهر بوده است، زیرا این شهر را
سیف الدوله صدقة بن منصور بن دُبَیْس در ۴۹۵ق یعنی ۹
سال پس از
تولد ابن حمیده بنا نهاد.
ابن حمیده در شهر خود نزد شیخی معروف به خُزیمه به فراگیری علوم گوناگون پرداخت و سپس در
بغداد نزد
ابن خشاب نحو آموخت و در این
علم تبحر یافت.
او
شعر نیز می‌سرود و
ابن قفطی شعر او را به نیکویی ستوده است، اما از تمام اشعار او بیش از ۵
بیت به دست ما نرسیده است.
۱.
الادوات فی النحو؛۲.
الروضة فی النحو؛۳.
شرح ابیات الجمل، تألیف ابوبکر بن سراج؛۴.
شرح التصریف، تألیف ابن جنی؛۵.
شرح اللمع، تألیف ابن جنی؛۶.
شرح المقامات، تألیف حریری؛۷.
الفرق بین الضاد و و الظاء؛ ۸.
کتاب الطاء؛ ۹.
کتاب الفَرْق. تا آن‌جا که روشن است، از این ۹
کتاب منسوب به
ابن حمیده که غالباً شرح آثار دیگران است، هیچ کدام به جای نمانده است.
(۱)
ابن قاضی شهبه ابوبکر، طبقات النحاة و اللغویین، به کوشش محسن غیاض، نجف، ۱۹۷۳م.
(۲)
ابن قفطی علی، انباء الرواة، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۵۵م.
(۳) بغدادی، هدیة.
(۴) حاجی خلیفه، کشف.
(۵) سیوطی، بُغیة الوُعاة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۴م.
(۶) صفدی خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۹۷۴م.
(۷) فیروزآبادی محمد، البُلغة، به کوشش محمد مصری، دمشق، ۱۹۷۲م.
(۸) یاقوت، ادبا.
(۹) یاقوت، بلدان.
دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌حمیده» ج۳، ص۱۱۱۶.
