ابن‌حریوه محمد بن صالح سماوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ حُرَیوه محمد بن صالح بن هادی سماوی (د ۱۲۴۱ق/ ۱۸۲۶م)،
عالم زیدی
یمنی ، حریوه لقب
پدر وی بود.
او در
صنعاء پرورش یافت و بر علوم مختلف از ادبیات،
علوم عقلی و
اصول فقه اطلاع یافت. وی در
فلسفه نظرات خاصی داشت. از جمله اینکه منشأ مشاجرات در مسائل عقلی را لفظی می‌دانست و بر آن بود که مسائل
منطق بدیهی است. وی از تفکر مشّائی به
حکمت اشراق گرایش یافت و به
وحدت وجود قائل بود. او به جهت همین نظرات خاص فلسفی و نیز به سبب خرده‌گیری بر برخی از
صحابه مورد
سرزنش معاصران قرار گرفت.
ابن حریوه در منازعه‌ای که بین یک فرنگی خاطی و یک
فقیه یمنی در
بندر مُخا رخ داد و منجر به دستگیری فقیه یمنی گردید، سلطان عبدالله بن احمد المهدی را به سهل‌انگاری در
دین نکوهید، به همین جهت وی
مجازات و زندانی شد و سپس به
جزیره کمران
تبعید گردید. پس از چندی به بندر حدیده منتقل شد و در آنجا به فتوای برخی از علما به
قتل رسید و
جسد او را بر دار کردند.
ابن حریوه آثار متعددی دارد که نسخه‌هایی از آنها در دست است. از جمله آنهاست:
۱. توزیع العقال فی علم الرجال؛
۲. رسالة حول الاختلاف بین الصحابة و مایتعلّق بذلک؛
۳. السؤال الوارد من علماء الحرم المحرّم و الجواب علیه حول آیات الصفات؛
۴. سؤال و جواب حول انحطاط العلم فی آخر الزمان؛
۵. الغطمطم الزخّار المطهر لحدائق الاْزهار که در رد کتاب السیل الجرّار نوشته است؛
۶. القول الطیب و العمل الصالح؛
۷. منتهی الامام فی احادیث الاحکام که نسخه آن در کتابخانه عز
شرقی در
صنعا موجود است.
آثار دیگری نیز به او منسوب است همچون اختصار طبقات الزیدیة و شرح
تجرید الاعتقاد خواجه نصیرالدین طوسی که تا انتهای بحث
وجود و
عدم در آن آمده است.
(۱) رقیحی احمد عبدالرزاق و دیگران، فهرست مخطوطات مکتبة الجامع الکبیر صنعاء، صنعا، ۱۹۸۴م.
(۲) زباره محمد، نیل الوطر، قاهره، ۱۳۵۰ق.
(۳) قائمة بالمخطوطات العربیة المصورة بالمیکروفیلم، قاهره، ۱۹۶۷م بخش علوم قرآنی و حدیث.
دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «ابن‌حریوه » ج۳، ص ۱۰۹۵.
