• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌حریوه محمد بن‌ صالح‌ سماوی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِ حُرَیوه‌ محمد بن‌ صالح‌ بن‌ هادی‌ سماوی‌ (د ۱۲۴۱ق‌/ ۱۸۲۶م‌)، عالم ‌زیدی یمنی ‌، حریوه‌ لقب‌ پدر وی‌ بود.



او در صنعاء پرورش یافت‌ و بر علوم مختلف‌ از ادبیات‌، علوم‌ عقلی‌ و اصول‌ فقه‌ اطلاع‌ یافت‌. وی‌ در فلسفه نظرات‌ خاصی‌ داشت‌. از جمله‌ اینکه‌ منشأ مشاجرات‌ در مسائل‌ عقلی‌ را لفظی‌ می‌دانست‌ و بر آن‌ بود که‌ مسائل‌ منطق بدیهی‌ است‌. وی‌ از تفکر مشّائی‌ به‌ حکمت‌ اشراق گرایش‌ یافت‌ و به‌ وحدت‌ وجود قائل‌ بود. او به‌ جهت‌ همین‌ نظرات‌ خاص‌ فلسفی‌ و نیز به‌ سبب‌ خرده‌گیری‌ بر برخی‌ از صحابه ‌ مورد سرزنش‌ معاصران‌ قرار گرفت‌.


ابن‌ حریوه‌ در منازعه‌ای‌ که‌ بین‌ یک‌ فرنگی‌ خاطی‌ و یک‌ فقیه ‌ یمنی‌ در بندر مُخا رخ‌ داد و منجر به‌ دستگیری‌ فقیه‌ یمنی‌ گردید، سلطان‌ عبدالله‌ بن‌ احمد المهدی‌ را به‌ سهل‌انگاری‌ در دین ‌ نکوهید، به‌ همین‌ جهت‌ وی‌ مجازات‌ و زندانی‌ شد و سپس‌ به‌ جزیره ‌ کمران‌ تبعید گردید. پس‌ از چندی‌ به‌ بندر حدیده‌ منتقل‌ شد و در آنجا به‌ فتوای‌ برخی‌ از علما به‌ قتل‌ رسید و جسد او را بر دار کردند.
[۱] زباره‌ محمد، نیل‌ الوطر، ج۲، ص۲۷۴- ۲۷۹، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.



ابن‌ حریوه‌ آثار متعددی‌ دارد که‌ نسخه‌هایی‌ از آنها در دست‌ است‌. از جمله آنهاست‌:
۱. توزیع‌ العقال‌ فی‌ علم‌ الرجال‌؛
[۲] رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۱، ص۲۴۱، صنعا، ۱۹۸۴م‌.

۲. رسالة حول‌ الاختلاف‌ بین‌ الصحابة و مایتعلّق‌ بذلک‌؛
[۳] رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۲، ص۶۲۴، صنعا، ۱۹۸۴م‌.

۳. السؤال‌ الوارد من‌ علماء الحرم المحرّم‌ و الجواب‌ علیه‌ حول‌ آیات ‌الصفات؛
[۴] رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۲، ص۶۴۸، صنعا، ۱۹۸۴م‌.

۴. سؤال‌ و جواب‌ حول‌ انحطاط العلم‌ فی‌ آخر الزمان؛
[۵] رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۲، ص۶۴۷، صنعا، ۱۹۸۴م‌.

۵. الغطمطم‌ الزخّار المطهر لحدائق‌ الاْزهار که‌ در رد کتاب‌ السیل‌ الجرّار نوشته‌ است‌؛
[۶] رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۳، ص۱۱۱۱، صنعا، ۱۹۸۴م‌.
[۷] قائمة بالمخطوطات‌ العربیة المصورة بالمیکروفیلم‌، قاهره‌، ج۱، ص۳۱، ۱۹۶۷م‌ بخش‌ علوم‌ قرآنی‌ و حدیث‌.

۶. القول‌ الطیب‌ و العمل‌ الصالح‌؛
[۸] رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۲، ص۷۰۶، صنعا، ۱۹۸۴م‌.

۷. منتهی‌ الامام‌ فی‌ احادیث الاحکام که‌ نسخه آن‌ در کتابخانه عز شرقی در صنعا موجود است‌.
[۹] قائمة بالمخطوطات‌ العربیة المصورة بالمیکروفیلم‌، قاهره‌، ج۱، ص۴۹، ۱۹۶۷م‌ بخش‌ علوم‌ قرآنی‌ و حدیث‌.

آثار دیگری‌ نیز به‌ او منسوب‌ است‌ همچون‌ اختصار طبقات‌ الزیدیة و شرح‌ تجرید الاعتقاد خواجه‌ نصیرالدین‌ طوسی‌ که‌ تا انتهای‌ بحث‌ وجود و عدم در آن‌ آمده‌ است‌.
[۱۰] زباره‌ محمد، نیل‌ الوطر، ج۲، ص۲۷۵، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.
[۱۱] زباره‌ محمد، نیل‌ الوطر، ج۲، ص۲۷۷، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.



(۱) رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، صنعا، ۱۹۸۴م‌.
(۲) زباره‌ محمد، نیل‌ الوطر، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.
(۳) قائمة بالمخطوطات‌ العربیة المصورة بالمیکروفیلم‌، قاهره‌، ۱۹۶۷م‌ بخش‌ علوم‌ قرآنی‌ و حدیث‌.


۱. زباره‌ محمد، نیل‌ الوطر، ج۲، ص۲۷۴- ۲۷۹، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.
۲. رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۱، ص۲۴۱، صنعا، ۱۹۸۴م‌.
۳. رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۲، ص۶۲۴، صنعا، ۱۹۸۴م‌.
۴. رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۲، ص۶۴۸، صنعا، ۱۹۸۴م‌.
۵. رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۲، ص۶۴۷، صنعا، ۱۹۸۴م‌.
۶. رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۳، ص۱۱۱۱، صنعا، ۱۹۸۴م‌.
۷. قائمة بالمخطوطات‌ العربیة المصورة بالمیکروفیلم‌، قاهره‌، ج۱، ص۳۱، ۱۹۶۷م‌ بخش‌ علوم‌ قرآنی‌ و حدیث‌.
۸. رقیحی‌ احمد عبدالرزاق‌ و دیگران‌، فهرست‌ مخطوطات‌ مکتبة الجامع‌ الکبیر صنعاء، ج۲، ص۷۰۶، صنعا، ۱۹۸۴م‌.
۹. قائمة بالمخطوطات‌ العربیة المصورة بالمیکروفیلم‌، قاهره‌، ج۱، ص۴۹، ۱۹۶۷م‌ بخش‌ علوم‌ قرآنی‌ و حدیث‌.
۱۰. زباره‌ محمد، نیل‌ الوطر، ج۲، ص۲۷۵، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.
۱۱. زباره‌ محمد، نیل‌ الوطر، ج۲، ص۲۷۷، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «ابن‌حریوه » ج۳، ص ۱۰۹۵.    






جعبه ابزار