ابن‌جباره شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن محمد مقدسی مرداوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبن جُباره، ابوالعباس احمد بن محمد بن عبدالولی مقدسی مرداوی، ملقب به شهاب‌الدین، مقری،
فقیه،
نحوی و
مفسر سده‌های ۷ و ۸ ق/ ۱۳ و ۱۴ م.
وی فرزند یکی از علمای بزرگ
حنبلی است.
نسبت «مرداوی» اشاره به این نکته دارد که اصل این خاندان از قریه «
مردا» در حومه
نابلس بوده است.
ابن جباره در فاصله سال‌های ۶۴۷ - ۶۴۹ ق/ ۱۲۴۹-۱۲۵۱ م
احتمالاً در
مردا چشم به جهان گشود و از کودکی تحت مراقبت پدرش آغاز به تحصیل کرد.
وی بعد از ۶۸۰ق به
مصر سفر کرد
و در مدت اقامت طولانی خود در آن دیار از محضر بزرگانی چون
حسن راشدی،
ابن نحاس و
قرافی به ترتیب علوم قرائت،
نحو و
اصول فقه را فراگرفت.
از مشایخ سایر بلاد چون
خطیب مردا، کرمانی و
ابن عبدالدائم نیز بهره جست
و از برخی دیگر
حدیث شنید، سپس
حج گزارد و مدتی مجاور
مکه شد.
آنگاه به
دمشق رفت و در صالحیه اقامت گزید و مجلس درس دائر کرد.
از مهم‌ترین شاگردان ابن جباره که در
قدس و دمشق از او بهره برده‌اند، می‌توان از
شمس الدین ذهبی و
علم‌الدین برزالی نام برد.
ابن جباره پس از ترک دمشق به حلب رفت و مدتی در آن شهر اقامت گزید و به تدریس پرداخت. از شاگردان مهم او در این دوره می‌توان
زین‌الدین ابن وردی را ذکر کرد.
در فن قرائت نیز شاگردانی همچون شریف احمد بن قرمی]]]]]]]]]]،
عبدالله بن سلیمان مراکشی،
عبدالرحمان بن ابی بکر کرکی،
احمد بن نحله،
ابوالمعالی محمد بن لبان و
ابواسحاق ابراهیم بن احمد شامی تربیت کرد.
وی با وجود اینکه علوم مختلف اسلامی را تحصیل کرده و در
نحو و
تفسیر نیز تألیفاتی داشت، شهرت خود را بیش‌تر مدیون
علم قرائت بود که آن را نزد مشایخ بزرگ مصر و شام فرا گرفته بود و در این فن آثار متعددی نیز تألیف نمود.
مجیرالدین می‌گوید که
مشیخه بیت المقدس به او منتهی می‌شد.
ابن وردی نیز از او به عنوان یک فقیه و اصولی یاد کرده است.
مذهب فقهی او همچون پدرش «
حنبلی » بود.
ابن جباره در اواخر عمر به قدس بازگشت و سحرگاه روز یکشنبه ۴
رجب ۷۲۸ ق/ ۱۵ مه ۱۳۲۸ م همانجا بدرود حیات گفت
و در جامع دمشق بر او نماز غائب خوانده شد.
۱.
شرح الرائیه شرح عقیلة اتراب القصائد فی أسنی المقاصد معروف به
شرح الرائیه، متن این کتاب قصیده رائیه در رسم الخط مصحف از شاطبی است.
ابن جزری شرح رائیه را نیکو‌تر و مفید‌تر از شرح لامیّه وی دانسته است.
۲.
مختصر الکشاف عن حقائق التنزیل که اختصاری از
تفسیر کشاف زمخشری است. نسخه‌ای از مجلد اول آن از
فاتحة الکتاب تا پایان
سوره انعام در کتابخانه ظاهریه موجود است.
احتمال می‌رود که این اثر با
تفسیر مقدسی و
فتح القدیر فی التفسیر یکی باشد. در هر حال بجز
حاجی خلیفه،
مجیرالدین نیز تفسیری از ابن جباره را نام برده است.
۳.
المفید فی شرح القصید معروف به
شرح الشاطبیة، این کتاب در ۴ جلد بوده و شرحی بر
قصیدة لامیّة در
قرائات سبع معروف به
حرزالامانی و وجه التهانی از شاطبی است. و نسخه‌ای کامل از آن شرح در کتابخانه کوپریلی موجود است.
۱. شرح قصیده نونیه سخاوی در تجوید
۲. شرح الفیه ابن معطی در نحو
(۱) ابن جزری، محمد، غایة النهایة، به کوشش ک برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲م.
(۲) ابن جزری، محمد، النشر فی القراءات العشر، به کوشش محمد ضباع، قاهره، مکتبة مصطفی محمد.
(۳) ابن حجر، احمد، الدرر الکامنة، به کوشش محمد عبدالمعید خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.
(۴) ا بن رجب، عبدالرحمان، ذیل طبقات الحنابلة، به کوشش محمدحامد فقی، قاهره، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۳م.
(۵) ا بن عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
(۶) ا بن کثیر، البدایة.
(۷) ابن وردی، زین‌الدین عمر، تتمة المختصر فی اخبار البشر، به کوشش احمد رفعت بدراوی، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
(۸) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۳م.
(۹) ظاهریه، خطی (علوم القرآن، علوم القرآن الکریم).
(۱۰) کوپریلی، خطی؛ مجیرالدین، قاضی ابوالیمن، الانس الجلیل، عمان، ۱۹۷۳م؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌جباره»،ج۳، ص۱۰۲۱.
