• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌بارزی ابوالقاسم‌ هبةالله‌ بن‌ عبدالرحیم‌ جهنی‌ حموی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِ بارِزی‌، ابوالقاسم‌ هبةالله‌ بن‌ عبدالرحیم‌ بن‌ ابراهیم‌ بن‌ هبةالله‌ بن‌ بارزی‌ جهنی‌ حموی‌ ملقب‌ به‌ شیخ‌ الاسلام‌ و شرف‌ الدین‌ (۶۴۵ - ۷۳۸ق‌/۱۲۴۷- ۱۳۳۷م‌)، قاضی‌ القضاة و دانشمند شافعی‌ است.



پدرش‌ که‌ در منابع‌ متأخرتر عبدالرحمان‌ خوانده‌ شده‌ است‌
[۱] عامری‌ حرضی‌ یحیی‌، غربال‌ الزمان‌ به‌ کوشش‌ محمد ناجی‌ زعبی‌ العمر، ج۱، ص۶۰۴، دمشق‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۵م‌.
نیز قاضی‌ القضاة حماة و مردی‌ عالم‌ و ادیب‌ بود. ابوالفدا که‌ شاگرد وی‌ بوده‌ و او را بسیار ستوده‌ است‌، می‌نویسد: موقعی‌ که‌ ابن‌ بارزی‌ به‌ من‌ اجازه‌ روایت‌ می‌داد، گفت‌ او فقه‌ را از طریق‌ عراقیان‌ از پدر و جد خویش‌ ابراهیم‌ آموخته‌ است‌. سپس‌ نام‌ کلیه استادان‌ اجداد خود را تا ابن‌ عباس‌ و ابن‌ عمر که‌ صحابه پیامبر اکرم‌ (ص‌) بودند ذکر کرد و بدین‌ طریق‌ سلسله آموزش‌ فقه‌ خود را به‌ پیامبر رسانید.
[۲] ابوالفدا، المختصر فی‌ اخبار البشر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، بیروت‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
قرائات‌ هفتگانه‌ را از بدرالدین‌ تاذفی‌ و نحو را از ابن‌ مالک‌ فراگرفت‌.
[۳] سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۸، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
[۴] داوودی‌ محمد، طبقات‌ المفسرین‌، ج۲، ص۳۵۰، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد عمر، قاهره‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
از عزالدین‌ احمد فاروثی‌، ابراهیم‌ ارموی‌ و محمد بن‌ هامل‌ نیز استماع‌ کرد و ابن‌ عبدالسلام‌، نجم‌الدین‌ بادرائی‌، ابن‌ عدیم‌ (ه م‌)، یحیی‌ عطار، ابوشامه‌ (ه م‌)، ابن‌ حرستانی‌ و ابوالبقاء نابلسی‌ و دیگران‌ به‌ او اجازه‌ دادند.
[۵] سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۶-۲۲۹، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.



در فقه‌ سرآمد و امام‌ عهد خویش‌ شد و مفتی‌ شام‌ و قاضی‌ حماة گشت‌.
[۶] صفدی‌ خلیل‌ بن‌ ایبک‌، نکت‌ الهمیان‌، ج۱، ص۳۰۲، به‌ کوشش‌ احمد زکی‌ بک‌، قاهره‌، ۱۳۲۹ق‌/۱۹۱۱م‌.
ریاست‌ مذهب‌ در بلاد شام‌ بر او ختم‌ شد، چنانکه‌ از اطراف‌ به‌ سوی‌ او می‌شتافتند.
[۷] سبکی‌ عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعیة الکبری‌، ج۶، ص۲۴۹، بیروت‌، دارالمعرفة.

ابوالفدا نوشته‌ است‌ که‌ این‌ بارزی‌ در امر قضا پرهیزکار بود. از بیت‌المال‌ چیزی‌ نخورد. هرگز، همچون‌ دیگر قاضیان‌، تازیانه‌ به‌ دست‌ نگرفت‌. با اینهمه‌ سخنش‌ مقبول‌ و حکمش‌ نافذ بود. اندیشه‌ای‌ لطیف‌ و ذهنی‌ تیز داشت‌ و در فتاوی‌ دشوار مورد اعتماد بود. بارها به‌ تصدی‌ قضای‌ مصر دعوت‌ شد، ولی‌ نپذیرفت‌.
ابوالفدا در پایان‌ زندگی‌نامه ابن‌ بارزی‌، نمونه‌ای‌ از نظم‌ و نثر مصنوع‌ وی‌ و نیز نامه‌ای‌ را که‌ خود در باب‌ درگذشت‌ او خطاب‌ به‌ نوه‌اش‌ نجم‌الدین‌ عبدالرحیم‌ نوشته‌، با قصیده‌ای‌ در رثای‌ ابن‌ بارزی‌ آورده‌ است‌.
[۸] ابوالفدا، المختصر فی‌ اخبار البشر، ج۱، ص۱۴۶-۱۴۸، بیروت‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.



وی‌ به‌ صوفیه‌ اعتقاد نیک‌ داشت‌. محیی‌الدین‌ نووی‌ او را ستوده‌ و گفته‌ است‌ که‌ فقیه‌تر از این‌ جوان‌ در این‌ بلاد نیست‌.
[۹] عامری‌ حرضی‌ یحیی‌، غربال‌ الزمان‌ به‌ کوشش‌ محمد ناجی‌ زعبی‌ العمر، ج۱، ص۶۰۴، دمشق‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۵م‌.

او نفایس‌ کتب‌ را گرد آورد
[۱۰] سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۹، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
و آن‌ها را که‌ ۱۰۰ هزار درهم‌ ارزش‌ داشت‌، وقف‌ کرد.
[۱۱] صفدی‌ خلیل‌ بن‌ ایبک‌، نکت‌ الهمیان‌، ج۱، ص۳۰۳، به‌ کوشش‌ احمد زکی‌ بک‌، قاهره‌، ۱۳۲۹ق‌/۱۹۱۱م‌.

ابن‌ بارزی‌ با آنکه‌ در پایان‌ زندگی‌ نابینا شد، ولی‌ به‌ کار قضا همچنان‌ ادامه‌ داد. سرانجام‌ به‌ نفع‌ نوه‌اش‌ نجم‌الدین‌ عبدالرحیم‌ از مسند قضا فرود آمد.
[۱۲] ابن‌ کثیر، البدایة، ج۱۴، ص۱۸۲.
وی‌ بارها حج‌ گزارد.
[۱۳] صفدی‌ خلیل‌ بن‌ ایبک‌، نکت‌ الهمیان‌، ج۱، ص۳۰۳، به‌ کوشش‌ احمد زکی‌ بک‌، قاهره‌، ۱۳۲۹ق‌/۱۹۱۱م‌.



برزالی‌، ابن‌ سامه‌ و ذهبی‌ از او استماع‌ حدیث‌ کرده‌اند. ابن‌ طغریل‌، اسامی‌ تمامی‌ استادان‌ و مشایخ‌ او را در مجموعه‌ای‌ تدوین‌ کرد و برزالی‌ نیز قسمتی‌ از آن‌ها را مدون‌ ساخت‌.
[۱۴] سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۸، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
[۱۵] سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۹، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
اسنوی‌ از او اجازه فتوا گرفته‌ و او را به‌ نیکی‌ یاد کرده‌ است‌.
[۱۶] اسنوی‌ عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیة، ج۱، ص۲۸۲، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ جبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌.



ابن‌ بارزی‌ ۹۳ سال‌ بزیست‌ و پس‌ از مرگ‌ در مقابر ظبیه‌ در عقبه نقیرین‌ حماة دفن‌ شد.
[۱۷] ابن‌ کثیر، البدایة، ج۱۴، ص۱۸۲.
[۱۸] سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۷، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.



اغلب‌ آنانکه‌ از ابن‌ بارزی‌ یاد کرده‌اند، تصنیفات‌ او را نیز ستوده‌اند. از تألیفات‌ او روضات‌ الجنات‌ در تفسیر در ۱۰ مجلد، کتاب‌ الوفا فی‌ احادیث‌ المصطفی‌ در ۲ مجلد و المجرد فی‌ مسند امام‌ الشافعی‌ و شرح‌ آن‌ در ۴ مجلد معروف‌ بوده‌اند.
[۱۹] ابن‌ قاضی‌ شهبه‌ ابوبکر، طبقات‌ الشافعیة، ج۴، ص۳۹۵-۳۹۶، به‌ کوشش‌ حافظ عبدالعلیم‌ خان‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.


۶.۱ - آثار منسوب

بیش‌ از ۴۰ تألیف‌ به‌ او نسبت‌ داده‌اند،
[۲۰] ابن‌ قاضی‌ شهبه‌ ابوبکر، طبقات‌ الشافعیة، ج۴، ص۳۹۵-۳۹۶، به‌ کوشش‌ حافظ عبدالعلیم‌ خان‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
و بغدادی‌ ۲۵ اثر وی‌ را نام‌ برده‌ است‌.
[۲۱] بغدادی‌ اسماعیل‌، هدیة العارفین‌، ج۲، ص۵۰۷، استانبول‌، ۱۹۵۵م‌.
ابن‌ جزری‌ نوشته‌ است‌ که‌ ابن‌ بارزی‌ الشرعة فی‌ قراآت‌ السبعة را به‌ طریقی‌ بی‌سابقه‌ تألیف‌ کرده‌ است‌.
[۲۲] ابن‌ جزری‌ محمد، غایة النهایة، ج۲، ص۳۵۱، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۱۳۵۲ق‌/ ۱۹۳۳م‌.


۶.۲ - آثار موجود

آنچه‌ از آثار او موجود است‌ و از آن‌ها اطلاع‌ داریم‌ عبارتند: ۱. اتخاذ النصح‌ فی‌ ایجاد الصلح‌، رساله‌ای‌ در ۳ برگ‌، موجود در مجموعه‌ای‌ در دارالکتب‌ الظاهریة؛
[۲۳] ظاهریه‌، خطی‌ (تصوف‌) (علم‌القرآن‌) (مجامیع‌)، ج۱، ص۴۹.
۲. اظهارالفتاوی‌ یا تیسیرالفتاوی‌، شرح‌ الحاوی‌ الصغیر فی‌ الفروع‌، از نجم‌الدین‌ عبدالغفار قزوینی‌، موجود در قاهره ، دمشق‌ و آصفیه‌ . اما ابوالفدا از این‌ اثر به‌ عنوان‌ دو تألیف‌ مستقل‌ به‌ نامهای‌ اظهار الفتاوی‌ من‌ اعوار الحاوی‌، و تیسیر الفتاوی‌ من‌ تحریر الحاوی‌، یاد کرده‌ و آن‌ دو را اشهر تألیفات‌ او دانسته‌ است‌.
[۲۴] ابوالفدا، المختصر فی‌ اخبار البشر، ج۱، ص۱۴۵، بیروت‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
ابن‌ بارزی‌ ظاهراً شرحهای‌ دیگری‌ نیز بر الحاوی‌ الصغیر به‌ نامهای‌ مفتاح‌ الحاوی‌ و توضیح‌ الحاوی‌ داشته‌ است‌؛
[۲۵] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۶۲۶، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۳. تجرید جامع‌ الاصول‌ فی‌ احادیث‌ الرسول‌، وی‌ در این‌ اثر، جامع‌ الاصول‌ لاحادیث‌ الرسول‌ ابن‌ اثیر جزری‌ را از زواید پیراسته‌ است‌.
[۲۶] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۳۴۵، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
[۲۷] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۵۳۵-۵۳۶، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
نسخه‌هایی‌ از این‌ کتاب‌ در مکتبة الازهریة مصر،
[۲۸] ازهریه‌ خطی‌، ج۱، ص۴۲۱.
بوهار هند، نگهداری‌ می‌شود. از این‌ میان‌ دست‌ نویس‌ مکتبة الازهریه‌ نسخه با ارزشی‌ است‌ که‌ در ۷۳۷ق‌ کتابت‌ شده‌ است‌؛ ۴. تحلیل‌ الحائض‌، موجود در کتابخانه خالدیه‌
[۲۹] منجد صلاح‌الدین‌، المخطوطات‌ العربیة فی‌ فلسطین‌، ج۱، ص۲۳، بیروت‌، ۱۹۸۲م‌.
۵. توثیق‌ عری‌ الایمان‌ فی‌ تفضیل‌ حبیب‌ الرحمان‌، در ۴ رکن‌، در فضائل‌ و کرامات‌ پیامبر اسلام‌، نسخه خطی‌ این‌ اثر در بانکیپور، مکتبة العباسیة بصره‌
[۳۰] خاقانی‌ علی‌، مخطوطات‌ المکتبة العباسیة فی‌ البصرة، ج۱، ص۹۱، بغداد، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۱م‌.
و پاریس‌ دوسلان‌، نگهداری‌ می‌شود. نسخه بصره‌ در ۷۳۳ق‌ به‌ خط مؤلف‌ یا در حیات‌ او کتابت‌ شده‌ است‌؛ ۶. الدرایة لاحکام‌ الرعایة، در زهد و اخلاق‌ ، مختصر رعایه حارث‌ بن‌ اسد محاسبی‌ (د ۲۴۳ق‌ -۸۵۷م‌). نسخه خطی‌ این‌ اثر که‌ در ۱۵ ذیحجة ۶۶۷ق‌/۱۵ اوت‌ ۱۲۶۹م‌، یعنی‌ در حیات‌ مؤلف‌ کتابت‌ شده‌ در دارالکتب‌ الظاهریه‌
[۳۱] ظاهریه‌، خطی‌ (تصوف‌) (علم‌القرآن‌) (مجامیع‌)، ج۱، ص۵۲۳-۵۲۴.
موجود است‌. حاجی‌ خلیفه‌ در ذیل‌ رعایه محاسبی‌ از این‌ کتاب‌ نامی‌ نبرده‌، اما در ذیل‌ الرعایة فی‌ فروع‌ الحنبلیة از احمد بن‌ حمدان‌ حرانی‌، الدرایة لاحکام‌ الرعایة ابن‌ بارزی‌ را از شروح‌ آن‌ شمرده‌ است‌؛
[۳۲] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۹۰۸، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۷. رموز الکنوز، منظومه‌ در فقه‌، موجود در کتابخانه رامپور؛ ۸. الزبد، یا کنز الزبد،
[۳۳] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۹۰۸، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
احتمالاً نسخه ناقص‌ موجود در کتابخانه گوتا نسخه‌ای‌ از این‌ کتاب‌ است‌؛ ۹. الفریدة البارزیة فی‌ حل‌ القصیدة الشاطبیة، شرح‌ حرز الامانی‌ شاطبی‌، نسخه خطی‌ مورخ‌ ۷۱۳ق‌/۱۳۱۳م‌ از این‌ کتاب‌ در مکتبة الازهریة قاهره‌
[۳۴] ازهریه‌ خطی‌، ج۱، ص۱۰۱.
[۳۵] ازهریه‌ خطی‌، ج۱، ص۱۰۲.
موجود است‌؛ ۱۰. المجتبی‌ فی‌ احادیث‌ المصطفی‌، موجود در خزانة العامة رباط.
[۳۶] علوش‌ ی‌ س‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة، ج۱، ص۷۷-۷۸، رباط، ۱۹۵۴م‌.
حاجی‌ خلیفه‌
[۳۷] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۲، ص۱۵۹۲، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
این‌ کتاب‌ را مختصر جامع‌ الاصول‌ المصباح‌، در حدیث‌ . نسخه مورخ‌ ۷۳۲ق‌ آن‌ در دارالکتب‌ قاهره‌ نگهداری‌ می‌شود؛
[۳۸] سید، خطی‌، ج۱، ص۶۵-۶۶.
۱۲. کتاب‌ المغنی‌ فی‌ اختصار التنبیه‌ و اظهار فتاویه‌. این‌ کتاب‌ مختصر کتاب‌ التنبیه‌ فی‌ فروع‌ الشافعی‌ از ابراهیم‌ فقیه‌ شیرازی‌ است‌.
[۳۹] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۴۸۹-۴۹۲، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
نسخه خطی‌ المغنی‌ در برلین‌ موجود است‌. ابراهیم‌ آبناسی‌ بر این‌ کتاب‌ شرحی‌ نوشته‌ به‌ نام‌ التوجیه‌ فی‌ شرح‌ المغنی‌ مختصر التنبیه‌ که‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در دارالکتب‌ قاهره‌ نگهداری‌ می‌شود؛
[۴۰] سید، فهرس‌ المخطوطات‌ المصورة، ج۱، ص۲۹۷، قاهره‌، ۱۹۵۴م‌.
۱۳. ناسخ‌ القرآن‌ و منسوخه‌، موجود در دارالکتب‌ الظاهریه‌.
[۴۱] ظاهریه‌، خطی‌ (تصوف‌) (علم‌القرآن‌) (مجامیع‌)، ج۲، ص۳۳۸.



(۱) ابن‌ جزری‌ محمد، غایة النهایة، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۱۳۵۲ق‌/ ۱۹۳۳م‌.
(۲) ابن‌ قاضی‌ شهبه‌ ابوبکر، طبقات‌ الشافعیة، به‌ کوشش‌ حافظ عبدالعلیم‌ خان‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
(۳) ابن‌ کثیر البدایة.
(۴) ابوالفدا، المختصر فی‌ اخبار البشر، بیروت‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
(۵) ازهریه‌ خطی‌.
(۶) اسنوی‌ عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیة، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ جبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌.
(۷) بغدادی‌ اسماعیل‌، هدیة العارفین‌، استانبول‌، ۱۹۵۵م‌.
(۸) حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
(۹) خاقانی‌ علی‌، مخطوطات‌ المکتبة العباسیة فی‌ البصرة، بغداد، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۱م‌.
(۱۰) داوودی‌ محمد، طبقات‌ المفسرین‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد عمر، قاهره‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
(۱۱) سبکی‌ عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعیة الکبری‌، بیروت‌، دارالمعرفة.
(۱۲) سلامی‌ محمد، الوفیات‌، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
(۱۳) سید، خطی‌.
(۱۴) سید، فهرس‌ المخطوطات‌ المصورة، قاهره‌، ۱۹۵۴م‌.
(۱۵) صفدی‌ خلیل‌ بن‌ ایبک‌، نکت‌ الهمیان‌، به‌ کوشش‌ احمد زکی‌ بک‌، قاهره‌، ۱۳۲۹ق‌/۱۹۱۱م‌.
(۱۶) ظاهریه‌، خطی‌ (تصوف‌) (علم‌القرآن‌) (مجامیع‌).
(۱۷) عامری‌ حرضی‌ یحیی‌، غربال‌ الزمان‌ به‌ کوشش‌ محمد ناجی‌ زعبی‌ العمر، دمشق‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۵م‌.
(۱۸) علوش‌ ی‌ س‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة، رباط، ۱۹۵۴م‌.
(۱۹) منجد صلاح‌الدین‌، المخطوطات‌ العربیة فی‌ فلسطین‌، بیروت‌، ۱۹۸۲م‌.


۱. عامری‌ حرضی‌ یحیی‌، غربال‌ الزمان‌ به‌ کوشش‌ محمد ناجی‌ زعبی‌ العمر، ج۱، ص۶۰۴، دمشق‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۵م‌.
۲. ابوالفدا، المختصر فی‌ اخبار البشر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، بیروت‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
۳. سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۸، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
۴. داوودی‌ محمد، طبقات‌ المفسرین‌، ج۲، ص۳۵۰، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد عمر، قاهره‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
۵. سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۶-۲۲۹، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
۶. صفدی‌ خلیل‌ بن‌ ایبک‌، نکت‌ الهمیان‌، ج۱، ص۳۰۲، به‌ کوشش‌ احمد زکی‌ بک‌، قاهره‌، ۱۳۲۹ق‌/۱۹۱۱م‌.
۷. سبکی‌ عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعیة الکبری‌، ج۶، ص۲۴۹، بیروت‌، دارالمعرفة.
۸. ابوالفدا، المختصر فی‌ اخبار البشر، ج۱، ص۱۴۶-۱۴۸، بیروت‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
۹. عامری‌ حرضی‌ یحیی‌، غربال‌ الزمان‌ به‌ کوشش‌ محمد ناجی‌ زعبی‌ العمر، ج۱، ص۶۰۴، دمشق‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۵م‌.
۱۰. سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۹، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
۱۱. صفدی‌ خلیل‌ بن‌ ایبک‌، نکت‌ الهمیان‌، ج۱، ص۳۰۳، به‌ کوشش‌ احمد زکی‌ بک‌، قاهره‌، ۱۳۲۹ق‌/۱۹۱۱م‌.
۱۲. ابن‌ کثیر، البدایة، ج۱۴، ص۱۸۲.
۱۳. صفدی‌ خلیل‌ بن‌ ایبک‌، نکت‌ الهمیان‌، ج۱، ص۳۰۳، به‌ کوشش‌ احمد زکی‌ بک‌، قاهره‌، ۱۳۲۹ق‌/۱۹۱۱م‌.
۱۴. سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۸، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
۱۵. سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۹، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
۱۶. اسنوی‌ عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیة، ج۱، ص۲۸۲، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ جبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌.
۱۷. ابن‌ کثیر، البدایة، ج۱۴، ص۱۸۲.
۱۸. سلامی‌ محمد، الوفیات‌، ج۱، ص۲۲۷، به‌ کوشش‌ صالح‌ مهدی‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
۱۹. ابن‌ قاضی‌ شهبه‌ ابوبکر، طبقات‌ الشافعیة، ج۴، ص۳۹۵-۳۹۶، به‌ کوشش‌ حافظ عبدالعلیم‌ خان‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
۲۰. ابن‌ قاضی‌ شهبه‌ ابوبکر، طبقات‌ الشافعیة، ج۴، ص۳۹۵-۳۹۶، به‌ کوشش‌ حافظ عبدالعلیم‌ خان‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
۲۱. بغدادی‌ اسماعیل‌، هدیة العارفین‌، ج۲، ص۵۰۷، استانبول‌، ۱۹۵۵م‌.
۲۲. ابن‌ جزری‌ محمد، غایة النهایة، ج۲، ص۳۵۱، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۱۳۵۲ق‌/ ۱۹۳۳م‌.
۲۳. ظاهریه‌، خطی‌ (تصوف‌) (علم‌القرآن‌) (مجامیع‌)، ج۱، ص۴۹.
۲۴. ابوالفدا، المختصر فی‌ اخبار البشر، ج۱، ص۱۴۵، بیروت‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
۲۵. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۶۲۶، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۲۶. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۳۴۵، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۲۷. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۵۳۵-۵۳۶، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۲۸. ازهریه‌ خطی‌، ج۱، ص۴۲۱.
۲۹. منجد صلاح‌الدین‌، المخطوطات‌ العربیة فی‌ فلسطین‌، ج۱، ص۲۳، بیروت‌، ۱۹۸۲م‌.
۳۰. خاقانی‌ علی‌، مخطوطات‌ المکتبة العباسیة فی‌ البصرة، ج۱، ص۹۱، بغداد، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۱م‌.
۳۱. ظاهریه‌، خطی‌ (تصوف‌) (علم‌القرآن‌) (مجامیع‌)، ج۱، ص۵۲۳-۵۲۴.
۳۲. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۹۰۸، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۳۳. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۹۰۸، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۳۴. ازهریه‌ خطی‌، ج۱، ص۱۰۱.
۳۵. ازهریه‌ خطی‌، ج۱، ص۱۰۲.
۳۶. علوش‌ ی‌ س‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة، ج۱، ص۷۷-۷۸، رباط، ۱۹۵۴م‌.
۳۷. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۲، ص۱۵۹۲، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۳۸. سید، خطی‌، ج۱، ص۶۵-۶۶.
۳۹. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۴۸۹-۴۹۲، استانبول‌، ۱۹۴۱-۱۹۴۳م‌.
۴۰. سید، فهرس‌ المخطوطات‌ المصورة، ج۱، ص۲۹۷، قاهره‌، ۱۹۵۴م‌.
۴۱. ظاهریه‌، خطی‌ (تصوف‌) (علم‌القرآن‌) (مجامیع‌)، ج۲، ص۳۳۸.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن بارزی»، ج۳، ص۹۳۸.    






جعبه ابزار