ابن هشام حمیری (دائرةالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومحمد عبدالملک بن هشام حمیری (م
۲۱۸ق)، مورخ، ادیب، محدث و نسب‌شناس مشهور
قرن دوم و سوم هجری قمری در
مصر بود. وی نویسنده مهم‌ترین و مشهورترین کتاب درباره تاریخ پیامبر و مسلمانان صدر اسلام است.
ابومحمد عبدالملک بن هشام بن ایوب حِمْیری معافری سدوسی بصری، تهذیب کننده مهم‌ترین و مشهورترین کتاب درباره تاریخ پیامبر و مسلمانان صدر اسلام است. برخی محل تولدش را
بصره نوشته‌اند،
اما این‌مطلب قطعی نیست، بلکه اصل او را بصری گفته‌اند.
در نسب او نیز اختلاف است: برخی او را از
قبیله حمیر یمن و برخی ذهلی دانسته‌اند،
اما مَعافِری منسوب به مَعافِر بن یَعْفُر، قبیله‌ای بزرگ در
مصر است که به جهت سکونت آن قبیله و وی در مصر بدانجا نیز منسوب شده است.
ابن هشام علاوه بر حدیث و تاریخ، به
علم نسب و
نحو نیز آگاهی داشت
و علامه اهل مصر در
ادبیات و
شعر به‌شمار می‌آمد.
استادان و رجال حدیث او عبارت‌اند از:
معمر بن مثنی،
ابوزید انصاری،
خلف احمر،
هیثم بن عدی و
اسد بن موسی اموی.
مرگ او را در مصر به سال
۲۱۳ یا ۲۱۸ق نوشته‌اند.
مهم‌ترین اثر ابن هشام، تهذیب و تلخیص سیره ابن اسحاق (م
۱۵۰ق) است. نام اصلی کتاب، المبتدء والمبعث و المغازی بوده که ابن هشام قسمت‌هایی از آن را به روایت
زیاد بن عبدالله بکائی از
ابن اسحاق نقل می‌کند و کتاب او با عنوان
السیرة النبویه شهرت دارد. وی در ابتدای کتابش می‌گوید: برخی از آنچه ابن اسحاق گفته رها می‌کنم، چون ارتباطی به زندگانی
رسول خدا ندارد یا بعضی آن را خوش ندارند.
مراد ابن هشام از این بعض،
خلفای عباسی و عموم
اهل‌سنت است، چون گرایش ابن اسحاق به
تشیع از گزارش‌های تاریخی او آشکار است. سیره ابن هشام امروزه با چاپ‌های متعدد در دسترس است. دیگر آثار او القصائد الحمیریه در اخبار یمن و پادشاهان آنان در
دوره جاهلیت است که منتشر شده است و التیجان فی ملوک حمیر که در مورد پادشاهان و نسب نگارش یافته
و از آن به انساب حمیر و ملوکهم نیز یاد می‌شود
که این کتاب نیز منتشر شده است. وی کتابی نیز در شرح اشعار غریب سیره داشته
که موجود نیست.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۹۶-۴۹۷، برگرفته از مقاله «عبدالملک حمیری».
