ابن نحاس دمشقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْنِ نَحّاس، محیی‌الدین احمد بن ابراهیم بن محمد دمشقی دمیاطی، (د ۸۱۴ق/۱۴۱۱م)، فقیه
حنفی ، که بعدها به
مذهب شافعی گرایش یافت.
به گفتۀ
سخاوی وی ظرایف ریاضی را از طریق محاسبات هندسی به دست می‌آورد و آثاری در این زمینه نوشت که امروزه حتی نامی از آن‌ها در دست نیست.
در منابع چندان اطلاعی دربارۀ زندگی و تحصیلات او داده نشده، جز آن‌که می‌دانیم وی در
دمشق زندگی می‌کرد و با حملۀ سپاه
تیمور لنگ به دمشق در ۸۰۳ق/۱۴۰۱م به
مصر فرار کرد و نخست به شهر مَنزله رفت و مورد احترام اهالی آن قرار گرفت و سپس در دمیاط اقامت گزید.
از شاگردان وی تنها به
محمد بن حسن بدرانی اشاره شده که کتاب مشارع الاشواق او را روایت کرده است.
از ابن نحاس در مناب به عنوان فقیهی مبارز و سلحشور نام برده شده که در
جهاد بر ضد مهاجمان
مسیحی جنووا شرکت فعال داشت.
مسألۀ
جهاد مورد توجه خاص او بود، تا جایی که اثر مشهور خود را با عنوان مشارع الاشواق الی مصارع العشاق در همین زمینه تألیف کرد.
ابن نحاس در نبردی که میان اهالی
دمیاط و مهاجمان در گرفت، فرماندهی نیروهای مردمی را به عهده داشت و در همان نبرد کشته شد.
دو اثر زیر از آثار او به چاپ رسیده است:
۱. تنبیه الغافلین عن اعمال الجاهلین و تحذیر السالکین من افعال الهالکین، که در ۱۳۰۹ و ۱۳۱۳ق در قاهره منتشر شده است.
چاپ جدیدی از آن نیز در
بیروت به کوشش عمادالدین عباس سعید در ۱۹۸۷م انتشار یافته است؛
۲. مشارع الاشواق الی مصارع العشاق و مثیر الغرام الی دارالسلام، که دربارۀ
جهاد و
مجاهدان است و در ۱۲۷۲، ۱۲۹۰ و ۱۳۲۵ق در قاهره و همچنین در ۱۸۰۶م ترجمۀ آلمانی آن توسط فون‌هامر پورگشتال در لایپزیک به چاپ رسیده است.
این اثر توسط باقی افندی با عنوان
فضائل الجهاد به ترکی ترجمه شده و در ۱۲۵۱ق در بولاق چاپ شده است.
نیز خلاصه‌ای از آن‌که توسط خود ابن نحاس تهیه شده، در ۱۲۴۲ و ۱۲۵۱ق در بولاق مصر به چاپ رسیده است.
تنها اثر خطی که از ابن نحاس در دست است، با عنوان بیان المَغنَم فی الوِرد الاعظم است که نسخ متعددی از آن در کتابخانه‌های مصر
و قاسم محمد رجب در
بغداد مضبوط است.
سخاوی،
حاجی خلیفه و
زرکلی آثار دیگری را نیز بدو نسبت داده‌اند.
(۱) ابن حجر، احمد بن علی، انباء الغمر، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
(۲) حاجی خلیفه، کشف.
(۳) دارالکتب، فهرست.
(۴) زرکلی، اعلام.
(۵) سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۳ق.
(۶) عواد، کورکیس، فهرست المخطوطات العربیه فی خزانه قاسم محمد الرجب ببغداد، بغداد، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن نحاس، محی الدین»، ج۵، ص۱۸۶۰.
