• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن مردویه احمد بن‌ موسی‌ اصفهانی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




احمد بن موسی اصفهانی (۳۲۳-۴۱۰ق) معروف به ابن مردویه، حافظ، محدث، مفسر، مورخ، جغرافیدان و رجالی اهل سنت در قرن چهارم و پنجم هجری بود. از وی به عنوان طراز‌المحدثین یاد کرده‌اند و تلاش فراوانی برای جمع آوری فضائل اهل البیت‌ (علیهم‌السلام) داشته است.



ابوبکر احمد بن موسی بن مردویه اصفهانی معروف به ابن مردویه.حافظ، محدث، مفسر، مورخ، جغرافیدان و رجالی قرن چهارم و پنجم هجری بود. در سال ۳۲۳ق در اصفهان متولد شد.
[۲] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۱، ص۴۶۲.
از او با عنوان «طراز‌المحدثین» یاد کرده
[۴] ذهبی، شمس الدین محمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۰۵۱.
و از بزرگان حدیث و متقن در این علم و کثیر الحدیث شمرده‌اند. نوه اش احمد بن محمد بن احمد از علمای بزرگ قرن پنجم ملقب به ابن مردویه صغیر و خود وی ملقب به ابن مردویه کبیر بود.


او از استادان بسیاری در عراق و اصفهان بهره برد؛ از جمله ابوسهل بن زیاد قطان، عبداللّه بن اسحاق خراسانی، محمد بن عبداللّه صفار، محمد بن احمد اسواری، احمد بن عیسی خفاف و احمد بن محمد کرانی. از شاگردان وی نیز می‌توان به عبدالرحمن بن منده و برادرش عبدالوهاب، ابومنصور محمد بن شکرویه، ابوبکر محمد بن حسن بن محمد، ابومطیع محمد بن عبدالواحد مصری و احمد بن عبدالرحمن ذکوانی اشاره کرد.


ابن مردویه در استخراج حدیث ائمه شیعه اهتمام داشت؛ با این حال، شرح حال نویسان شیعه و سنی در اینکه او سنی بوده توافق دارند.
[۹] کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ص۳۹۵.
اربلی با اینکه او را به دلیل تلاش فراوانش برای جمع آوری فضایل اهل بیت (علیهم‌السّلام) ستوده، از وی به دلیل گنجاندن مواردی که برای شیعیان قابل قبول نیست، خرده می‌گیرد.
[۱۰] ابن ابی الفتح اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج۱، ص۳۲۶.



احمد بن موسی در ماه رمضان سال ۴۱۰ق در ۸۷ سالگی درگذشت.
[۱۱] ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، ذکر اخبار اصفهان، ص۲۷۱.



تالیفاتی که برای او ذکر شده است عبارت‌اند از: •المستخرج علی صحیح البخاری؛ به گفته ذهبی وی در اعتبار بیشتر احادیث این کتاب زیاده گویی کرده است؛ •التشهد و طرقه و الفاظه در مجلدی کوچک؛ •الثقفیات؛ •تفسیر القرآن در هفت مجلد که با نام التفسیر الکبیر ذکر شده است. به نظر می‌رسد آنچه اسماعیل پاشا با نام تفسیر المسند للقرآن یاد کرده نیز همین کتاب باشد؛ •تاریخ اصفهان؛ •الجامع المختصر در طب؛ •الامالی شامل سیصد مجلس که تعدادی از اوراق آن در ظاهریه است؛ •مناقب امیرالمؤمنین که کتابی بزرگ در مناقب علی‌ (علیه‌السّلام) است جمع آوری و بازسازی شده است. ابن طاووس چنین به دست آورده که کتاب مزبور مشتمل بر ۱۸۲ روایت در فضایل امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) می‌باشد. او اشاره می‌کند نسخه‌ای به دست آورد که شامل سه مجلد بوده است؛
[۱۸] کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاوس، ص۳۹۶.
•الابواب؛ •الشیوخ؛ •معجم البلدان ؛ •جزء فیه انتقاء من حدیث اهل البصره می‌باشد.
[۲۰] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۱، ص۴۶۲.
(دیگر منابع:)


۱. ذهبی، شمس الدین محمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۶۹.    
۲. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۱، ص۴۶۲.
۳. خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب،ص۳۸۸.    
۴. ذهبی، شمس الدین محمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۰۵۱.
۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۰۹.    
۶. ذهبی، شمس الدین محمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۹.    
۷. داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۹۵.    
۸. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۱۳۱.    
۹. کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ص۳۹۵.
۱۰. ابن ابی الفتح اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج۱، ص۳۲۶.
۱۱. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، ذکر اخبار اصفهان، ص۲۷۱.
۱۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۱۰.    
۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۱۰.    
۱۴. بابانی بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۷۲.    
۱۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۹۰.    
۱۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۶۱.    
۱۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۳۲۲.    
۱۸. کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاوس، ص۳۹۶.
۱۹. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۱۳۱.    
۲۰. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۱، ص۴۶۲.
۲۱. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۵، ص۱۳۵.    
۲۲. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۱۳.    
۲۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ اسلام، ج۲۸، ص۲۰۰.    
۲۴. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۱۷.    
۲۵. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۸.    
۲۶. ذهبی، محمد بن احمد، المعین فی طبقات المحدثین، ص۱۲۱.    
۲۷. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۴، ص۲۴۵.    
۲۸. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۱۶۰.    
۲۹. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۵۷.    
۳۰. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۷، ص۴۱۰.    
۳۱. مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۲۰۰.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد اصفهانی»، ج۳، ص۵۲.






جعبه ابزار