ابن عبده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوبکر محمد بن عبدالرحمان عبدی (م پیش از
۳۰۰ق)، مشهور به ابن عبده، از نسب‌شناسان بزرگ
قرن سوم
هجری قمری در
بغداد بود.
ابوبکر محمد بن عبدالرحمان بن سلیمان بن حاجب عبدی عبقسی طرسوسی بغدادی، مشهور به ابن عبده، از نسب‌شناسان بزرگ قرن سوم است و چنان‌که از نسب‌اش بر‌می‌آید، از
قبیله عبدالقیس و گویا اهل و یا ساکن بغداد و
طرسوس بوده است. پدرش عبدالرحمان با لقبش عبده شناخته می‌شد، از این‌رو محمد هم به ابن عبده شهرت داشت.
ابن ندیم می‌نویسد: عبدی از نسب‌شناسان
موثق بود و در شناخت‌نژاد، آداب و رسوم، عادات و خوی عربی توانایی ویژه‌ای داشت و با سلطان وقت همکاری می‌کرد.
ابن سلاّم جُمَحی هم او را در شمار نسّابه‌هایی چون
محمد بن اسحاق،
عبدالملک بن هشام،
محمد بن حبیب و
زبیر بن بکار قرار داده است.
علی بن محمد بن علی علوی نسّابه نیز درباره ابن عبده می‌گوید که علمِ به نسب عرب و عجم به وی ختم می‌شد.
ابوالعباس نجاشی در مواردی از وی با عنوان محمد بن عبده الناسب نام برده و مطالبی نقل کرده است.
از مذهب او گزارشی در دست نیست، ولی یکی از محققان معاصر عدم تعرض ابن ندیم به این مساله را دلیل
عامی مذهب بودن عبدی گرفته است.
ابن عبده در نهایت از همکاری با دربار محل سکونت خود دست کشید و راهی شهرهای مرزی که شاید یکی از آنها طرسوس باشد، شد و تا پایان عمر در آنجا زیست و پیش از سال ۳۰۰ق درگذشت.
وی آثار و تالیفات گوناگونی دارد که عبارت‌اند از: النسب الکبیر، الکافی فی النسب، مختصر اسماء القبایل مناکح آل المهلب، نسب ولد ابی صفرة المهلب و ولده، کتاب معد بن عدنان و قحطان مناقب قریش الامهات نسب بنی فقعس بن طریف بن اسد بن خزیمه نسب کنانه نسب الاخنس بن سریق الثقفی کتاب ابی جعفر المنصور اشراف بکر و تغلب و فرسانهم و ایامهم و مناقبهم و احلافهم اسماء فحول الشعراء الشجعاء
الالویه مشجر انساب قریش الدارجات تسمیة القبایل و البطون فرسان العرب
مهاجرة الحبشه انفاق اسماء القبایل النوافل مبتدا سباق العرب القاب العرب تفضیل العرب بیوتات العرب انساب ثقیف انساب ولد عیسی بن موسی الهاشمی نسب خزاعه و المبایعات من نساء الانصار.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۱۸، برگرفته از مقاله «محمد عبدی».
