ابن خردادبه (دائرةالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله کاتب (
۲۱۱-حدود
۳۰۰ق)، معروف به ابن خردادبه، کاتب، موسیقی‌دان، مورخ، جغرافی‌دان و از مؤلفان
قرن سوم هجری قمری در
بغداد بود.
ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله بن احمد بن خردادبه کاتب، به قولی، در سال ۲۱۱ق
به دنیا آمد. اجداد وی ایرانی
و به گفته بعضی، خراسانی بوده‌اند.
جد او خردادبه ابتدا
مجوسی بود، ولی به دست
برامکه مسلمان شد.
عبیدالله در اوایل زندگی به بغداد رفت و در سایه توجه و مراقبت پدر به تحصیل دانش پرداخت و مدتی نیز نزد
اسحاق موصلی، موسیقی‌دان بزرگ و مشهور آن عصر به فرا گیری هنر موسیقی اشتغال ورزید.
وی به دربار
معتمد عباسی (خلافت
۲۵۶-
۲۷۹ق) پیوست و از ندما و خصیصین خلیفه شد
و از جانب وی مسئولیت نامه‌رسانی و اطلاع‌رسانی نواحی جبل را به‌عهده گرفت. او کاتب، مورخ
و جغرافی‌دان
بود و افرادی چون
ابوعلی کوکبی و
ابوعبدالله حکیمی از او روایت کرده‌اند.
مسعودی او را پیشوای مؤلفان و کسی که دیگران در نوشتن از او تقلید کرده‌اند، می‌داند.
آثار او عبارت‌اند از: ادب السماع، جمهرة انساب، الفرس و النوافل،
المسالک و الممالک، الطبیخ، اللهو و الملاهی، الشراب، الانواء، الندام (الندماء) و الجلساء
کتاب بزرگی در تاریخ، کتاب اخبار
حدیثٌ عن اصل الموسیقی و فن الغناء و النِغَم و طبقات المغنین
و کتاب جغرافیای بطلیموس را نیز از یک زبان بیگانه به زبان ساده برای معتمد به
عربی برگرداند.
وی در حدود ۳۰۰
یا
۲۸۰ق درگذشت.
لازم به ذکر است که از مجموع آثار ابن خردادبه جز دو اثر المسالک و الممالک و مختار من کتاب اللهو و الملاهی، بقیه از بین رفته است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۰۴-۵۰۵، برگرفته از مقاله «عبیدالله ابن خردادبه».
