• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن حمدون

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: ابن حمدون


احمد بن ابراهیم ندیم (۲۰۷-۳۰۹ق) مشهور به ابن حمدون، مؤلف، محدث و شاعر شیعه در قرن سوم و چهارم هجری قمری بود. وی از اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری (علیهماالسلام) می‌باشد و ایشان روایت نقل کرده است وی همچنین ندیم برخی از خلفای عباسی نیز بوده است.


ابوعبداللّه احمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن داوود بن حمدون کاتب ندیم مشهور به ابن حمدون، ولادت وی به اختلاف در سال ۲۰۷
[۱] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۱۳۴.    
یا ۲۳۷ هجری
[۲] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۶۷.    
نقل شده است.
وی در سرودن شعر مهارت داشت و پاره‌ای از اشعار وی را یاقوت در کتاب خود آورده است.
[۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۱۶۷.    


ابن حمدون از بزرگان لغت و استاد ابوالعباس ثعلب، نحوی معروف و درگذشته به سال ۲۹۱ هجری به شمار می‌رفت.
[۴] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    

افرادی چون خواهرزاده اش علی بن محمد بن منصور
[۵] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۷، ص۱۱۳.    
و احمد بن یزید مهلّبی
[۶] مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۳۶۴.    
از او روایت کرده‌اند.

ابن حمدون از یاران خاص امام‌هادی و امام حسن عسکری (علیهماالسلام) بود
[۷] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
و از آن دو بزرگوار روایت کرده است؛
[۸] شیخ طوسی، رجال، ص۴۲۷.    


با این حال ابن حمدون، ندیم برخی خلفای عباسی از جمله متوکل و مستعین تا معتضد بوده است.
[۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۶، ص۱۳۳.    

وی زمانی از فتح خاقان وزیر متوکل بدگویی کرد و به دستور خلیفه، او را به تکریت تبعید کردند و گوشش را بریدند؛
[۱۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۱۶۷.    

اما سرانجام متوکل وی را به خدمت خود بازگرداند و به گفته خویش در مدت چهارده سال و‌اندی که ندیم متوکل بود، بیش از ۳۶۰ هزار دینار صله دریافت کرد و بیش از این مقدار نیز در مدت سه سال و‌ اندی که در خدمت مستعین بود، به دست آورد؛
[۱۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۱۷۰    

اما پس از برکناری به دست مستعین، از همه نعمت‌ها محروم شد و تنها به‌اندازه گذران عادی زندگی از جانب دستگاه حکومت به وی می‌رسید.
[۱۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۱۷۰.    


ابن حمدون آثار و تالیفات فراوانی دارد که عبارت‌اند از:
• شعر ثابت بن قُطْنه و صنعته؛ • کتاب طَیّ؛ • کتاب بنی مره بن عوف؛ • کتاب بنی نمر بن قاسط؛ • کتاب بنی عقیل؛ • کتاب بنی عبداللّه بن غطفان؛ • اسماء الجبال و المیاه و الاودیه؛ • شعو عجیر السلولی و صنعته؛
[۱۳] شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۷.    
• بنوکلیب بن یربوع؛ • اشعار بنومره بن همام؛ • نوادرالاعراب؛
[۱۴] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
• و الندماء و الجلساء.
[۱۵] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۷۸.    
در تاریخ درگذشت او نیز ـ مانند ولادتش ـ اختلاف فاحشی وجود دارد. صفدی مرگ او را در سال ۲۶۴ ثبت کرده
[۱۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۶، ص۱۳۴.    
و ابن حجر و پیرو او علامه سید محسن امین وفات او را در سال ۳۰۹ آورده‌اند.
[۱۷] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۱۳۴.    
[۱۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۶۷.    
اگر ابن حمدون، ندیم معتضد (حکومت ۲۷۹-۲۸۹ هجری) بوده، پس نمی‌تواند در سال ۲۶۴ از دنیا رفته باشد و قول دوم تقویت می‌شود.
(دیگر منابع:
[۱۹] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۵، ص۲۱۲.    
[۲۰] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلما، ص۱۵.    
[۲۱] قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، ج۱، ص۸۷.    
[۲۲] حلی، حسن بن علی، رجال، ص۳۵.    
[۲۳] علامه حلی، خلاصه الاقوال، ص۶۵.    
[۲۴] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۰.    
[۲۵] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاة، ج۱، ص۲۹۱.    
[۲۶] مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۵۰۰.    
[۲۷] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۱، ص۶۵.
[۲۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۳۴.    
).
۱. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۱۳۴.    
۲. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۶۷.    
۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۱۶۷.    
۴. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
۵. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۷، ص۱۱۳.    
۶. ↑ مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۳۶۴.    
۷. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
۸. ↑ شیخ طوسی، رجال، ص۴۲۷.    
۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۶، ص۱۳۳.    
۱۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۱۶۷.    
۱۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۱۷۰    
۱۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۱۷۰.    
۱۳. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۷.    
۱۴. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
۱۵. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۷۸.    
۱۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۶، ص۱۳۴.    
۱۷. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۱۳۴.    
۱۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۶۷.    
۱۹. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۵، ص۲۱۲.    
۲۰. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلما، ص۱۵.    
۲۱. ↑ قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، ج۱، ص۸۷.    
۲۲. ↑ حلی، حسن بن علی، رجال، ص۳۵.    
۲۳. ↑ علامه حلی، خلاصه الاقوال، ص۶۵.    
۲۴. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۰.    
۲۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاة، ج۱، ص۲۹۱.    
۲۶. ↑ مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۵۰۰.    
۲۷. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۱، ص۶۵.
۲۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۳۴.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد ندیم»، ج۲، ص۱۲۷.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 264 (قمری) | درگذشتگان سال 309 (قمری) | زادگان سال 207 (قمری) | زادگان سال 237 (قمری) | شاعران شیعه قرن 3 (قمری) | شاعران شیعه قرن 4 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | لغویان قرن 3 (قمری) | لغویان قرن 4 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 4 (قمری) | محدثان شیعه قرن 3 (قمری) | محدثان شیعه قرن 4 (قمری)
جعبه ابزار