ابن بازیار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابن بازیار ابوعلی احمد بن نصر بن حسین بازیار (د ۳۵۲
ق/ ۹۶۳ م)، ندیم و کاتب
سیف‌الدوله حمدانی بود. دو کتاب تهذیب البلاغة و اللسان را به ابن بازیار نسبت داده‌اند که اکنون هیچ کدام در دست نیست.
اِبْنِ بازْیار، ابوعلی احمد بن نصر بن حسین بازیار (د ۳۵۲
ق/ ۹۶۳ م)، ندیم و کاتب سیف‌الدولۀ حمدانی. لقب بازیاری را از حرفۀ پدر یافت که نزد
معتصد عباسی، به پرورش مرغان شکاری اشتغال داشت،
اما ظاهراً او خود بدین حرفه نپرداخت.
ابن ندیم اجداد وی را خراسانی دانسته است.
پدر وی که ایرانی تبار و از «ناقلۀ»
سامرا بود، به بارگاه مُعتضد راه یافت و از خادمان خاص وی شد.
نه تنها محل تولد ابن بازیار دانسته نیست که از زندگی وی نیز تا ۳۰۹
ق/ ۹۲۱ م هیچ اطلاعی نداریم.
در این تاریخ است که وی را به عنوان ناظر در جلسۀ شهادت بنت سمری دربارۀ
حلاج می‌یابیم.
قرطبی و
ابن مسکویه از قول
ابن زنجی که خود در این جلسه حاضر بوده است، گفته‌اند که ابن بازیار از جانب یکی از بستگان خویش به نام ابن حواری، که از دولتمردان آن عصر بود، در آن‌جا حضور یافته بود.
حضور ابن بازیار در چنین جلسه‌ای می‌تواند حاکی از آن باشد که وی نیز چون خویشاوند خود، ابن حواری، در دستگاه خلافت دارای مقام و منزلتی بوده است. چنانکه در
۳۱۱ ق که ابن حواری و همراهان وی از جمله ابن بازیار با نیرنگ ابن فرات گرفتار شدند و به وساطت ابن قرابه مقرر گردید که ابن حواری در قبال آزادی خویش وجهی بپردازد، ابن بازیار مأمور تهیۀ بخشی از آن وجه شد.
همچنین در ۳۱۹
ق/ ۹۳۱ م که ابوعمر قاضی بمرد و مقرر شد که فرزند وی ۱۰۰ هزار دینار به دستگاه خلافت بپردازد، ابن بازیار همراه ابن قرابه و ابن شیرزاد برای دریافت این وجه از فرزند ابوعمر قاضی گسیل شد.
در ۳۳۰
ق/ ۹۴۲ م که ابن احمد اسکافی قراریطی نخستین بار به مقام وزارت رسید، ابن بازیار را در دیوان
مغرب به کار گماشت،
ولی سپس ابن بازیار به شفاعت
ابن مکرم، کاتب
ناصرالدوله عهده‌دار دیوان مشرق و «زمام بر» و «زمام مغرب» گردید.
از ۳۳۰
ق به بعد خبری از حضور وی در بغداد نداریم، اما وی را در
حلب و در مقام ندیمی و همنشینی سیف‌الدوله می‌یابیم. روشن نیست که ابن بازیار چگونه از
بغداد به دربار سیف‌الدوله در حلب راه یافته است، ولی می‌دانیم که دقیقاً در همین تاریخ (۳۳۰
ق) ابوالحسن علی از سوی خلیفه در بغداد ملقب به سیف‌الدوله گردیده و سپس درگیرودار جنگ و گریز برادرش، ناصرالدوله با ترکان در ۳۳۱
ق رهسپار موصل شده و سرانجام در ۳۳۳
ق به امارت حلب رسیده است (نک : ه د، آل‌حمدان، ۶۹۰). از سوی دیگر می‌دانیم که ابن بازیار نیز در ۳۳۰
ق در بغداد عهده‌دار دیوان مغرب بوده است.
ازاین‌رو می‌توان احتمال داد که ابن بازیار با سیف‌الدوله در بغداد آشنا شده است.
چنانکه می‌دانیم دربار سیف‌الدوله که خود از ذوق ادبی بی‌بهره نبود، محفل شعرا و دانشمندانی چون
ابونصر فارابی،
ابوالفرج اصفهانی،
ابن نُباته،
ابوفراس و
متنبی بوده است.
ماسینیون به استناد صولی
مطالبی دربارۀ همکاری ابن بازیار با اوارجی (کاتب محمد بن علی بن مقاتل) در
دیوان خراج می‌آورد.
که در منبع مذکور دیده نشد. همچنین وی به سفر ابن بازیار به
قاهره اشاره کرده، اما مأخذی برای آن نیاورده است.
به ابن بازیار دو کتاب تهذیب البلاغة و اللسان را نسبت داده‌اند،
که اکنون هیچ کدام در دست نیست.
(۱) ابن مسکویه، احمد بن محمد، تجارب الامم، به کوشش آمد روز، قاهره، ۱۳۳۲
ق/ ۱۹۱۴ م.
(۲) ابن ندیم، الفهرست.
(۳) صابی، هلال بن محسن، الوزراء، به کوشش عبدالستار احمد فراج، قاهره، ۱۹۵۸ م.
(۴) صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، به کوشش محمد یوسف نجم، بیروت، ۱۳۹۱
ق/ ۱۹۷۱ م.
(۵) صولی، محمد بن یحیی، اخبار الراضی، به کوشش هیورث ـ دن، لندن، ۱۹۴۵ م.
(۶) قرطبی، عریب بن سعد، صلة تاریخ الطبری، لندن، ۱۸۹۷ م.
(۷) یاقوت، ادباء.
(۸) EI۲.
(۹) Massignon, Louis, La passian de Husayn Ibn Mansûr Hallâj, Paris, ۱۹۷۵.
مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن بازیار، ابوعلی»، شماره۳۸.
